Raus!
Lytt til det ordet!
Er det ikkje som om det opnar seg mot deg
gir rom for meir enn seg sjølv?
Til og med på bokmål har ordet det opne rommet i seg,
det snerpar seg ikkje inn til å bli "røs",
men spanderer på oss eit raust "raus".
2014, eit nytt år.
Gode forsett kjem og går saman med andre store ord.
Denne gongen vil eg fanga eitt,
setja det framfor meg i året som kjem:
Å vera rausare!
2012 var valår,
eit vanskeleg år å vera raus i, - kanskje,
eller kanskje det var eit særleg høve til å vera verkeleg raus?
Eg for min del nytta det ikkje godt nok.
Eg hadde ein gong ein læremeister: Jon Lilletun.
Han er offisielt kåra som den rause.
Kva gav han den æra?
Når me arbeidde som travlast og presset frå media var stort, sa han:
Ikkje forsvar meg i utide, det er ikkje viktig å alltid ha rett!
Det sa han også om han hadde rett, men då situasjonen var slik at det ikkje var viktig
å "retta på nokon" for å få rett.
Eit rausare samfunn
er ikkje eit samfunn som strør ut goder,
ikkje er så nøye med rett og galt
eller mitt og ditt.
Eit rausare samfunn
har fleire augo som ser
fleire minutt til å sjå kvarandre
større vilje til å forstå
meir tolmod til å gå ei ekstra mil
betre evne til å tilgi.
Å vera raus er vanskeleg i ord
vanskelegare i handling.
- Det er verd å strekkja seg i mot!
Også på Mariasmetode er det eit innlegg om det å vera raus. Der er det mange fine kommentarer. Du finn dei her
Menneskeverdet er alltid 100%. Det kan ikkje målast i funksjon, kilo, meter, kroner eller desibel.
fredag 30. desember 2011
onsdag 28. desember 2011
Friskt mot, Antonius!
Når noko verkeleg gjekk på tverke, når det såg svært så mørkt ut, sa besteforeldrene mine til meg:
Friskt mot, Antonius!
Eg høyrer dei framleis, - orda kling i bakhovudet når dei trengst som mest.
Men spørsmålet er: Kor kjem dette uttrykket frå? Kven var Antonius?
Friskt mot, Antonius!
Eg høyrer dei framleis, - orda kling i bakhovudet når dei trengst som mest.
Men spørsmålet er: Kor kjem dette uttrykket frå? Kven var Antonius?
torsdag 22. desember 2011
Kan eg makta å halda ein pensel?
Eit merkeleg spørsmål kanskje? Men ei tid var helsa slik at det ikkje var så mykje eg kunne ta meg til. Til og med ei bok var for tung å ha på fanget, og ryggen nekta å bøya nakken til lesing. Då kom tanken: Kanskje eg kan mala? Det var berre det at eg aldri hadde gjort det før, langt mindre lært det.
Men det var verd eit forsøk. Alternativet var lydbøker "utan noko attåt". Dermed blei det kjøpt inn maling, stafelli og lerret. Eg kjøpte oljemaling då det var det første eg fann i butikken. Så bar det heim for å mala, vekselvis sitjande og ståande og med liggepausar.
Og det blei bilete av det. Til og med bilete som folk ville ha. Betala ville dei også.
No har det gått seks år. Helsa er mykje betre. Eg lever eit nokolunde normalt liv, sosialt, om ikkje når det gjeld arbeid, - sjølv om eg også på det området er kome så langt at eg spør: Kan nokon bruka mi arbeidskraft? Det er ikkje lite.
Over 500 bilete er det blitt. Mange er selde og mange er blitt til gåver.
Noko meistergransking og kritikaraugo vil eg ikkje utsetja bileta mine for, men dei har vore til glede for nokon, etter det dei seier. Og dei har vore til betring og meiningsfulle dagar for meg.
Så no, når me er komne inn i eige hus, opnar eg sokkeletasjen for dei som vil koma innom i Galleri Nauthydlaren. For tida er det 60 bilete som heng på veggane.
Når helsa sviktar, opplevest det som om det er uføre på alle kantar. Malinga har ført meg ut av uføret i eit rom i meg.
På biletet nedanfor er det Hildegunn Eiane Aartun (til venstre) som står føre den uhøgtidelege opninga av Galleri Nauthydlaren. Ho er medlem i Kvinnherad kulturstyre. Ein har jo ikkje meir moro enn ein lagar til sjølv.
(Eg held meg på høgresida, men frå min kant er det venstesida. Akkurat så forvirrande er det av og til å vera politikar også, men det er ei anna historie.)
Ynskjer alle ei god jul med Det hev ei rosa sprunge:
Reglar for kor bilda skal hengast opp
Men det var verd eit forsøk. Alternativet var lydbøker "utan noko attåt". Dermed blei det kjøpt inn maling, stafelli og lerret. Eg kjøpte oljemaling då det var det første eg fann i butikken. Så bar det heim for å mala, vekselvis sitjande og ståande og med liggepausar.
Og det blei bilete av det. Til og med bilete som folk ville ha. Betala ville dei også.
No har det gått seks år. Helsa er mykje betre. Eg lever eit nokolunde normalt liv, sosialt, om ikkje når det gjeld arbeid, - sjølv om eg også på det området er kome så langt at eg spør: Kan nokon bruka mi arbeidskraft? Det er ikkje lite.
Over 500 bilete er det blitt. Mange er selde og mange er blitt til gåver.
Noko meistergransking og kritikaraugo vil eg ikkje utsetja bileta mine for, men dei har vore til glede for nokon, etter det dei seier. Og dei har vore til betring og meiningsfulle dagar for meg.
Så no, når me er komne inn i eige hus, opnar eg sokkeletasjen for dei som vil koma innom i Galleri Nauthydlaren. For tida er det 60 bilete som heng på veggane.
Når helsa sviktar, opplevest det som om det er uføre på alle kantar. Malinga har ført meg ut av uføret i eit rom i meg.
På biletet nedanfor er det Hildegunn Eiane Aartun (til venstre) som står føre den uhøgtidelege opninga av Galleri Nauthydlaren. Ho er medlem i Kvinnherad kulturstyre. Ein har jo ikkje meir moro enn ein lagar til sjølv.
(Eg held meg på høgresida, men frå min kant er det venstesida. Akkurat så forvirrande er det av og til å vera politikar også, men det er ei anna historie.)
Ynskjer alle ei god jul med Det hev ei rosa sprunge:
Som federne hev sunge, av Jesse rot ho rann
Og var ein blome blid
midt i den kalde vinter
ved myrke midnattstid
Ved grua
Reglar for kor bilda skal hengast opp
fredag 16. desember 2011
Humor hjelper mot det meste
Mannen har skrive i anken til bispedømmerådet: "Etter å ha summa seg litt, har kona mi bestemt seg for at ho vil bu på Valen. Ho orkar ikkje bu litt her og litt der. Ho målar, og vil ha sitt eige galleri i sokkeletasjen der publikum kan koma innom... Eg legg ikkje skjul på at eg foretrekk å sove i same hus som kona mi, noko eg reknar med biskopen og resten av bispedømmerådet ikkje vil ha innvendingar mot."
Kven kan vel stura over eit avslag på søknaden om å sleppa å bu i prestebustaden for å flytta inn i eige hus, når bygdefolket gir massiv støtte til at dette må då kunne ordnast. Teiknaren Lars Slettebø har kvessa blyanten og seier det på sin måte: - Jan Ove, staar det naake om buplikt i evangeliet? under overskrifta "Det hende i dei dagar" (Lokalavisa Kvinnheringen, 16.des). Slettebø har velvillig gitt løyve til å visa fram teikninga her.
Humor hjelper mot det meste. Det hjelper i kvardagen. Om det hjelper for å få saka løyst, vil visa seg.
I Kvinnheringen, 23.desember, skreiv Tor Bringedal om ein tidlegare prest i Kvinnherad, Strømme, som for 100 år sidan strevde med buplikta. Her kan du lesa den utrulege og underhaldande historia.
På blogginnlegget Svaret var nei på fritak for buplikta har eg gjort greie for det som har skjedd og kva eg tenkjer om saka. Han som har denne omtala buplikta, mannen min Jan Ove, har også tatt til ordet offentleg, og også han gir meg vellvillig løyve til å ta med innlegget hans her:
For snart 11 år sidan var eg så heldig å bli prest i Husnes og Holmedal sokn. Her trivest vi så godt at vi ynskjer å bu her som pensjonistar. Tidleg i haust var det av ulike grunnar naturleg å kjøpe vår framtidige bustad. Bustaden er plassert sentralt i soknet, og sokneråd, prost og presteforeininga sitt bustadombod stilte seg positive til søknaden om fritak frå buplikta. Men Bjørgvin bispedøme sa nei, sjølv om eg denne månaden fyller 55 år og som prest i Bjørgvin er omfatta av bispedømet sin seniorpolitikk. Med ei så streng handheving av buplikta, finn eg tida inne til å stille spørsmål ved om dette er ei ordning som kan forsvarast i 2011.
Det er ingenting i prestetenesta eller presterolla i dag som tilseier at presten skal bu i ein spesiell bustad. Den siste tenestemessige tilknytninga til prestebustaden fall bort då prestane for nokre år sidan fekk beredskapsordning og bustadtelefonen vart bytta bort med mobiltelefon. Når presten ikkje har beredskap, treng han/ho ikkje vere tilgjengeleg mellom kl.17 og kl.08 eller i helgene. Og har presten beredskap, så er ikkje kravet at han/ho skal opphalde seg i prestebustaden, men i beredskapsområdet. Å ha eit punkt i tenesteordning for prestar der arbeidsgjevar kan pålegge presten plikt til å bu i ein spesiell bustad er difor irrelevant og heilt uakseptabelt.
Eg kan ikkje forstå at det kan vere i tråd med vanleg arbeidsrett at ein arbeidsgjevar kan bestemme over ein arbeidstakar sitt privatliv når det ikkje har noko som helst relevans i høve til arbeidet ein er sett til å utføre. Om lag fjerdeparten av prestane i Den norske kyrkja har ikkje lenger buplikt. Det er eit tydeleg signal om at plikt til å bu i ein spesiell bustad ikkje lenger har noko med prestetenesta å gjere.
Eg ber dei som har ansvar for å gje rettferdige lover om å fjerne denne plikta som kan opplevast som ei stor og unødig ulempe, både for presten og familien. Dette må ikkje forseinkast av ein debatt om rekruttering av prestar til område der det å stille bustad til disposisjon kan vere eit godt tiltak. Å bu i prestebustad frivillig med høve til å flytte ut når ein sjølv vil, er noko heilt anna enn å vere klistra til prestebustaden av plikt.
Dersom det i nokre område er ynskjeleg at presten skal bu i ein ærværdig prestebustad av kulturhistorisk verdi, ja, då får ein gjere det så attraktivt å bu der at presten gjer det frivillig.
Bustadordninga for prestar som plikt er utgått på dato for lenge sidan. Den er både irrelevant og uakseptabel. Her inviterer eg alle gode krefter til å gå saman om å gje prestane fridom i høve til bustad.
Jan Ove Totland
Sokneprest i Husnes og Holmedal sokn
tirsdag 13. desember 2011
Gjesteblogg: Mange blomster i Vår Herres hage
| |||||||||
|
Arbeidsavklaring - Varde viser veg!
Eit råd om eit blogginnlegg du bør lesa:
Ein les så mykje negativt om lovverket, om ordningane for dei som skulle hatt støtte i livet, om negative haldningar frå dei som skulle hjelpa. Ein møter lagnader som handlar om å bli tråkka på og om å bli gitt opp.
Men så, inni mellom, kan ein lesa om gode relasjonar, tilbod som er tilpassa, ordningar som fungerer, og ein får eit lysglimt: Kan det vera at ordningar av og til fungerer slik dei var meint å gjera? At system og tilsette maktar å lyfta opp dei som treng det?
Eit slikt lysglimt fekk eg då eg kom over eit blogginnlegg som du bør lesa
om du er i ein prosess der du skal arbeida deg ut av eit uføre
om du arbeider i "hjelpevesenet"
om du lager lovane og ordningane.
Det gjeld innlegget Arbeidsavklaring skrive av Randi Målen på bloggen Litt om alt og ingenting der ho fortel om tibodet ved Varde.
Ein varde skulle i gamal tid gi viktig bodskap vidare til neste bygd, og på fjellet viser dei veg vidare også om skodde og uvêr vil gjera det grått og vanskeleg for farande folk.
Les, lær og bli litt oppmuntra. Det blei eg.
Og Randi Målen: Lukke til vidare!
Ein les så mykje negativt om lovverket, om ordningane for dei som skulle hatt støtte i livet, om negative haldningar frå dei som skulle hjelpa. Ein møter lagnader som handlar om å bli tråkka på og om å bli gitt opp.
Men så, inni mellom, kan ein lesa om gode relasjonar, tilbod som er tilpassa, ordningar som fungerer, og ein får eit lysglimt: Kan det vera at ordningar av og til fungerer slik dei var meint å gjera? At system og tilsette maktar å lyfta opp dei som treng det?
Eit slikt lysglimt fekk eg då eg kom over eit blogginnlegg som du bør lesa
om du er i ein prosess der du skal arbeida deg ut av eit uføre
om du arbeider i "hjelpevesenet"
om du lager lovane og ordningane.
Det gjeld innlegget Arbeidsavklaring skrive av Randi Målen på bloggen Litt om alt og ingenting der ho fortel om tibodet ved Varde.
Ein varde skulle i gamal tid gi viktig bodskap vidare til neste bygd, og på fjellet viser dei veg vidare også om skodde og uvêr vil gjera det grått og vanskeleg for farande folk.
Les, lær og bli litt oppmuntra. Det blei eg.
Og Randi Målen: Lukke til vidare!
torsdag 8. desember 2011
Hva innebærer forliket om uføremeldinga for uføres utbetaling ved arbeid?
Regjeringen har gjort endring i et av forslaga i uføremeldinga i et forlik med Høyre og KrF. Det innebærer at det blir en bedre ordning for lavtlønnede uføre som prøver seg i arbeid. Det er bra!
Vårt Land skriver om saka.
Det er ønskelig at uføre prøver seg i arbeidslivet, både for å få en god hverdag og for å finne veien tilbake til arbeidslivet, i den grad det er mulig.
Det er logisk at når en tjener penger, faller noe av uføretrydgen bort, rett og slett fordi trygden kommer som en kompensasjon for at en ikke kan arbeide og derfor mister inntekten.
Uføre har et fribeløp som de kan tjene. Det er videreført i uføremeldingen, både fordi det skal oppmuntre til arbeid og fordi det forhindrer byråkratiske ordninger ved fratrekk fra første krone.
Ved arbeid utover fribeløpet, foreslo regjeringa en avkorting som i verste fall gav de lavtlønnede svært lite igjen for arbeidsinnsatsen. Det var for så vidt logisk, men det ville fungere slik at mange fikk lite oppmuntring til å være aktive om helsa tillot det.
Urettferdig?
Er det urettferdig at ikke alle uføre sitter igjen med samme kronebeløp for hver 100-lapp som tjenes? Begge tjener 100 kroner, men den høytlønnede sitter igjen med mer. Prinsippet er likt: Staten holder tilbake den delen av 100-lappen det var kompensert for da en ikke var i arbeid, men som en har som inntekt igjen nå. Resten beholdes.
Den prosenten en tapte ved å gå over til trygd, får en tilbake når en går tilbake i arbeid. De som tapte mest, "tjener" dermed mest på å arbeide.
FORLIKET
Forliket som regjeringen nå har inngått med KrF og Høyre, innebærer at det settes en nedre grense for hva en kan sitte igjen med etter å ha tjent 100 kr. Det fører til mindre forskjell i det en sitter igjen, med uavhengig av tidligere inntekt. Det vil oppmuntre til arbeid i større grad enn det opprinnelige forslaget. Derfor er det en god løsning flertallet nå er kommet fram til.
Et eksempel:
Hva beholder du ved å tjene kr 100 utover friinntekta før skatt? 3G 5G 8G
Regjeringens foreslåtte modell 17 kr 34 kr 55 kr
Forliket: min 30 kr 34 kr 55 kr
Forliket gir mer igjen for de med lavest lønn/trygd. Forskjellen blir også større etter skatt.
For dem som har inntekt på f.eks 5 G og 8 G, vil inntekt før skatt være den samme.
Les også: Fribeløp i uføretrygden og kompensasjonsgraden
Fra novemberbloggen til Kjell Ingolf Ropstad KrF/Stortinget: Derfor taper lavtlønte som blir uføre
Vårt Land skriver om saka.
Det er ønskelig at uføre prøver seg i arbeidslivet, både for å få en god hverdag og for å finne veien tilbake til arbeidslivet, i den grad det er mulig.
Det er logisk at når en tjener penger, faller noe av uføretrydgen bort, rett og slett fordi trygden kommer som en kompensasjon for at en ikke kan arbeide og derfor mister inntekten.
Uføre har et fribeløp som de kan tjene. Det er videreført i uføremeldingen, både fordi det skal oppmuntre til arbeid og fordi det forhindrer byråkratiske ordninger ved fratrekk fra første krone.
Ved arbeid utover fribeløpet, foreslo regjeringa en avkorting som i verste fall gav de lavtlønnede svært lite igjen for arbeidsinnsatsen. Det var for så vidt logisk, men det ville fungere slik at mange fikk lite oppmuntring til å være aktive om helsa tillot det.
Urettferdig?
Er det urettferdig at ikke alle uføre sitter igjen med samme kronebeløp for hver 100-lapp som tjenes? Begge tjener 100 kroner, men den høytlønnede sitter igjen med mer. Prinsippet er likt: Staten holder tilbake den delen av 100-lappen det var kompensert for da en ikke var i arbeid, men som en har som inntekt igjen nå. Resten beholdes.
Den prosenten en tapte ved å gå over til trygd, får en tilbake når en går tilbake i arbeid. De som tapte mest, "tjener" dermed mest på å arbeide.
FORLIKET
Forliket som regjeringen nå har inngått med KrF og Høyre, innebærer at det settes en nedre grense for hva en kan sitte igjen med etter å ha tjent 100 kr. Det fører til mindre forskjell i det en sitter igjen, med uavhengig av tidligere inntekt. Det vil oppmuntre til arbeid i større grad enn det opprinnelige forslaget. Derfor er det en god løsning flertallet nå er kommet fram til.
Et eksempel:
Hva beholder du ved å tjene kr 100 utover friinntekta før skatt? 3G 5G 8G
Regjeringens foreslåtte modell 17 kr 34 kr 55 kr
Forliket: min 30 kr 34 kr 55 kr
Forliket gir mer igjen for de med lavest lønn/trygd. Forskjellen blir også større etter skatt.
For dem som har inntekt på f.eks 5 G og 8 G, vil inntekt før skatt være den samme.
Les også: Fribeløp i uføretrygden og kompensasjonsgraden
Fra novemberbloggen til Kjell Ingolf Ropstad KrF/Stortinget: Derfor taper lavtlønte som blir uføre
mandag 5. desember 2011
Eg bur trygt - ti minutt frå eit psykiatrisk sjukehus
Dette er ein bloggpost frå desember 2011.
Bjørn Lydersen, generalsekretæren i Mental Helse seier det er ei utfordring for samfunnet å ikkje tru at det å ha ei alvorleg psykiske liding er det same som å vera farleg. Les intervjuet her.
Eg er på flyttefot. Me flyttar inn i nykjøpt hus i bygda Valen i desse dagar. Eg skriv "bygda Valen", fordi Valen på desse kantar av landet ofte blir forstått som Valen sjukehus, eit av dei eldste psykiatriske sjukehusa i landet, bygd i 1911.
Det tar ti minutt å gå frå stovedøra mi til sjukehuset. Når ein les avisene for tida, skulle ein tru at ei slik plassering av heimen ville skåra høgt på ein "risiko og sårbarhetsanalyse". Slik tenkjer ikkje folk som bur på Valen.
Valebuen har hatt psykiatriske pasientar som ei del av kvardagen sin i fleire generasjonar. Dei fleste hadde sjukehuset som arbeidsplassen sin, dei arbeidde direkte med pasiantene eller i støtteapparatet som snikkar, bakar, kokke, vaskar, bonde osb. I tidlegare tider var pasientar også plasserte i private heimar med tilsyn frå sjukehuset. Mange pasientar gjekk langs vegane, til og frå "koloniane", der dei budde og arbeidde. Det var mange av dei tyngste pasientane på Vestlandet som budde her eit tid. Det var ikkje dei med dei alvorlegaste lidingane ein møtte på butikken til dagleg, men små og store fekk stor toleranseradius av å sjå folk som oppførte seg annleis og hadde uventa kommentarar. Eg trur dei som vaks opp her, takla å møta det fargerike felleskapet som var her. Eg ser ikkje heller ikkje vekk i frå at det gjorde noko med synet på menneskeverdet.
Det blir fortalt om då skulen herfrå var på leirskule og kom til å dela leirstad med ei gruppe funskjonshemma. Dei som styrte leirstaden blei overraska over kor greitt det gjekk å ha dei to ulike gruppene samstundes. Forklaringa låg nok i at det skulle litt til før Valeelevane lyfte brynene.
Eg var direktør på Valen sjukehus ei kort tid. Kontoret låg i den gamle overlegevillaen. Legar hadde kontor i andre høgda, og pasientar passerte døra mi heile dagen. Nokon kom innom, og ute i parken møttest med jamleg.
Sjølvsagt var ikkje alt berre idyll. Det kunne vera harde tak på avdelingane i blant. Veggene skjuler mykje liding, no som før. Og som ikkje-fagmann kan eg ikkje seia noko vitskapleg fundert om risikoen, korkje med å gå i sjukehusparken eller å bu i nabolaget. Men som lekmann, etter å ha opplevd dagane der, og etter å ha lært korleis Valebuen ser på pasientar med psykiske lidingar og røynslene denne bygda har, konkluderer eg med at dette er ein trygg stad å bu.
Eg trur Bjørn Lydersen, generalsekretæren i Mental Helse, har rett når han seier at det er ei utfordring for samfunnet å ikkje tru at det å ha ei alvorleg psykiske liding er det same som å vera farleg. Han viser til at statistikk fra vestlege land fortel at
- sannsynligheten for at mennesker med psykose skal drepe fremmede, er én av 14 millioner.
Han viser vidare til diagnosen terroristen frå Utøy har fått og seier:
- Denne diagnosen er en skremmende merkelapp å få, med den stigmatiseringen rundt alvorlig psykisk sykdom som allerede hersker i vårt samfunn. Vi har stor forståelse for hvor redd disse personene må være for hva andre mennesker nå vil tenke om dem, seier Lydersen, og legg til:
- Dette er mennesker som er like forferdet over disse drapshandlingene som alle andre!
Det hender at psykiatriske pasientar gjer alvorlege brotsverk. Kvar gong det skjer kjem psyktrien under debatt. Er tvang brukt til rett tid?. Kunne brotsverket vore unngått. Kven har gjort feil?
Det er på sin plass med kritiske spørsmål slik at me sikrar kvardagen for oss alle på beste vis samstundes som dei som treng hjelp, får den beste hjelpa. Likevel: Er det grunn til å tru at psykiatriske lidingar er forklaringa når vonde handlingar blir gjort? Det finst tal som seier noko om dette.
Generalsekretær Bjørn Lydersen viser til rapporten fra Olsen-utvalget, som kom i fjor. Utvalet såg på drap som er gjort dei siste fem åra av personar med kjende psykiske lidingar.
- Hovedbudskapet i denne rapporten er at det er ingen grunn til å si at mennesker med psykiske lidelser utgjør noen risiko for det trygge samfunnet som Norge tross alt er. Skulle det være noen fellestrekk for mennesker med psykiske helseproblemer, så er det at de er mer redd for andre mennesker enn at de er farlige for andre mennesker, meiner Lydersen.
..
- De største risikofaktorer for å begå alvorlig vold, er tidligere erfaring med vold og med rus. Kjent internasjonal forskning løfter opp en lang rekke risikofaktorer som i sum kan forklare under en fjerdedel av slike hendelser. Psykiske helseproblem er bare en av mange mulige faktorer, og det forklarer lite eller ingenting i seg selv. ( Frå: Ikke grunnlag for stigmatisering: 05. desember 2011 Silje-Carine Kikut Moen <silmoe@mentalhelse.no> )
Eg høyrer barnerøyster frå bakken utafor.
Snøen er komen.
Ungane leiker trygt.
Lite trafikk,
gode naboar,
eit trygt nabolag!
Her vil eg at barneborna mine skal veksa opp!
------
Bjørn Lydersen, generalsekretæren i Mental Helse seier det er ei utfordring for samfunnet å ikkje tru at det å ha ei alvorleg psykiske liding er det same som å vera farleg. Les intervjuet her.
Eg er på flyttefot. Me flyttar inn i nykjøpt hus i bygda Valen i desse dagar. Eg skriv "bygda Valen", fordi Valen på desse kantar av landet ofte blir forstått som Valen sjukehus, eit av dei eldste psykiatriske sjukehusa i landet, bygd i 1911.
Det tar ti minutt å gå frå stovedøra mi til sjukehuset. Når ein les avisene for tida, skulle ein tru at ei slik plassering av heimen ville skåra høgt på ein "risiko og sårbarhetsanalyse". Slik tenkjer ikkje folk som bur på Valen.
Valebuen har hatt psykiatriske pasientar som ei del av kvardagen sin i fleire generasjonar. Dei fleste hadde sjukehuset som arbeidsplassen sin, dei arbeidde direkte med pasiantene eller i støtteapparatet som snikkar, bakar, kokke, vaskar, bonde osb. I tidlegare tider var pasientar også plasserte i private heimar med tilsyn frå sjukehuset. Mange pasientar gjekk langs vegane, til og frå "koloniane", der dei budde og arbeidde. Det var mange av dei tyngste pasientane på Vestlandet som budde her eit tid. Det var ikkje dei med dei alvorlegaste lidingane ein møtte på butikken til dagleg, men små og store fekk stor toleranseradius av å sjå folk som oppførte seg annleis og hadde uventa kommentarar. Eg trur dei som vaks opp her, takla å møta det fargerike felleskapet som var her. Eg ser ikkje heller ikkje vekk i frå at det gjorde noko med synet på menneskeverdet.
Det blir fortalt om då skulen herfrå var på leirskule og kom til å dela leirstad med ei gruppe funskjonshemma. Dei som styrte leirstaden blei overraska over kor greitt det gjekk å ha dei to ulike gruppene samstundes. Forklaringa låg nok i at det skulle litt til før Valeelevane lyfte brynene.
Eg var direktør på Valen sjukehus ei kort tid. Kontoret låg i den gamle overlegevillaen. Legar hadde kontor i andre høgda, og pasientar passerte døra mi heile dagen. Nokon kom innom, og ute i parken møttest med jamleg.
Sjølvsagt var ikkje alt berre idyll. Det kunne vera harde tak på avdelingane i blant. Veggene skjuler mykje liding, no som før. Og som ikkje-fagmann kan eg ikkje seia noko vitskapleg fundert om risikoen, korkje med å gå i sjukehusparken eller å bu i nabolaget. Men som lekmann, etter å ha opplevd dagane der, og etter å ha lært korleis Valebuen ser på pasientar med psykiske lidingar og røynslene denne bygda har, konkluderer eg med at dette er ein trygg stad å bu.
Eg trur Bjørn Lydersen, generalsekretæren i Mental Helse, har rett når han seier at det er ei utfordring for samfunnet å ikkje tru at det å ha ei alvorleg psykiske liding er det same som å vera farleg. Han viser til at statistikk fra vestlege land fortel at
- sannsynligheten for at mennesker med psykose skal drepe fremmede, er én av 14 millioner.
Han viser vidare til diagnosen terroristen frå Utøy har fått og seier:
- Denne diagnosen er en skremmende merkelapp å få, med den stigmatiseringen rundt alvorlig psykisk sykdom som allerede hersker i vårt samfunn. Vi har stor forståelse for hvor redd disse personene må være for hva andre mennesker nå vil tenke om dem, seier Lydersen, og legg til:
- Dette er mennesker som er like forferdet over disse drapshandlingene som alle andre!
Det hender at psykiatriske pasientar gjer alvorlege brotsverk. Kvar gong det skjer kjem psyktrien under debatt. Er tvang brukt til rett tid?. Kunne brotsverket vore unngått. Kven har gjort feil?
Det er på sin plass med kritiske spørsmål slik at me sikrar kvardagen for oss alle på beste vis samstundes som dei som treng hjelp, får den beste hjelpa. Likevel: Er det grunn til å tru at psykiatriske lidingar er forklaringa når vonde handlingar blir gjort? Det finst tal som seier noko om dette.
Generalsekretær Bjørn Lydersen viser til rapporten fra Olsen-utvalget, som kom i fjor. Utvalet såg på drap som er gjort dei siste fem åra av personar med kjende psykiske lidingar.
- Hovedbudskapet i denne rapporten er at det er ingen grunn til å si at mennesker med psykiske lidelser utgjør noen risiko for det trygge samfunnet som Norge tross alt er. Skulle det være noen fellestrekk for mennesker med psykiske helseproblemer, så er det at de er mer redd for andre mennesker enn at de er farlige for andre mennesker, meiner Lydersen.
..
- De største risikofaktorer for å begå alvorlig vold, er tidligere erfaring med vold og med rus. Kjent internasjonal forskning løfter opp en lang rekke risikofaktorer som i sum kan forklare under en fjerdedel av slike hendelser. Psykiske helseproblem er bare en av mange mulige faktorer, og det forklarer lite eller ingenting i seg selv. ( Frå: Ikke grunnlag for stigmatisering: 05. desember 2011 Silje-Carine Kikut Moen <silmoe@mentalhelse.no> )
Eg høyrer barnerøyster frå bakken utafor.
Snøen er komen.
Ungane leiker trygt.
Lite trafikk,
gode naboar,
eit trygt nabolag!
Her vil eg at barneborna mine skal veksa opp!
søndag 4. desember 2011
Mykje jul og lite grann nisse!
Ja, det ynskjer eg meg til jul: Mykje jul og lite grann nisse. Mykje sol og mykje varme også sjølvsagt, men det ynskjer eg meg heile året.
Det er andre sundag i advent. Og her i huset er det julekortskrivestartdagen. To lys er tende, julekrybba er nesten tom, roser flyt i vatn i ei skål, nær meg så auga når dei, og julekort og ein god penn ligg og ventar. Klar ferdig gå! .. Det første kortet er skrive.
Julekorta til slekt og nære vener har ofte vore oppdaterte familierapportar. I år blir det også flyttemelding. Men utover det, vel eg julekort utan nissar. Derfor passa det meg ypperleg å finna Nissefri julepoesi laga av Kristin Straume Audestad på bloggen til Røsslyng. Ja, for det finnest så altfor mykje julefri nissepoesi. Korta er fine, og konvoluttane gode å ta i. Nesten så det blir endå kjekkare å skriva kort.
Stova har fått adventspreg. Det skal ho ha fram til veslejulaftan. Då slepp jula inn. Men ikkje nissane. Dei er hjarteleg velkomne på kakeboksane, i gongen, i vindfanget og på kjøkenet. Dei får ta seg av maten og kleda. Jula i stova vil me ha for oss sjølv. Er det småungar i huset, (noko som går i periodar), får nissen stikka innom ein tur på julaftan, for all del. Men då kjem han med eit smil og ei god og varm røyst, og ynskjer god jul i stova. Det må han få lov til.
Rundt jueltreet kan me fryda oss over både julebodskapen og juletradisjonar, så me kan vaska golv, stryka klede, klappa i hender og vera så glad kvar julekveld for då vart Jesus fødd. Kan ikkje små ungar læra anna enn "No er det jul igjen", sa du? Nei, det sa dei til oss også. Dermed lærte ein av gutane alle vers av "Det lyser i stille grender" då han var knøttliten. Og han kan den framleis.
Englane høyrer til både advent og jul. Ja, dei er forresten velkomne heile året.
No er eg blitt bestemor, og dei strenge nissereglane har klart seg gjennom oppveksten til våre eigne barn. Er det for tøft å ta vare på denne skikken saman med neste generasjon?
PS: Om eg er streng mot meg sjølv, er eg ikkje mindre streng mot andre: firmajulekorta er nok godt meint, men har dei noko meining?
Det er andre sundag i advent. Og her i huset er det julekortskrivestartdagen. To lys er tende, julekrybba er nesten tom, roser flyt i vatn i ei skål, nær meg så auga når dei, og julekort og ein god penn ligg og ventar. Klar ferdig gå! .. Det første kortet er skrive.
Julekorta til slekt og nære vener har ofte vore oppdaterte familierapportar. I år blir det også flyttemelding. Men utover det, vel eg julekort utan nissar. Derfor passa det meg ypperleg å finna Nissefri julepoesi laga av Kristin Straume Audestad på bloggen til Røsslyng. Ja, for det finnest så altfor mykje julefri nissepoesi. Korta er fine, og konvoluttane gode å ta i. Nesten så det blir endå kjekkare å skriva kort.
Stova har fått adventspreg. Det skal ho ha fram til veslejulaftan. Då slepp jula inn. Men ikkje nissane. Dei er hjarteleg velkomne på kakeboksane, i gongen, i vindfanget og på kjøkenet. Dei får ta seg av maten og kleda. Jula i stova vil me ha for oss sjølv. Er det småungar i huset, (noko som går i periodar), får nissen stikka innom ein tur på julaftan, for all del. Men då kjem han med eit smil og ei god og varm røyst, og ynskjer god jul i stova. Det må han få lov til.
Rundt jueltreet kan me fryda oss over både julebodskapen og juletradisjonar, så me kan vaska golv, stryka klede, klappa i hender og vera så glad kvar julekveld for då vart Jesus fødd. Kan ikkje små ungar læra anna enn "No er det jul igjen", sa du? Nei, det sa dei til oss også. Dermed lærte ein av gutane alle vers av "Det lyser i stille grender" då han var knøttliten. Og han kan den framleis.
Englane høyrer til både advent og jul. Ja, dei er forresten velkomne heile året.
No er eg blitt bestemor, og dei strenge nissereglane har klart seg gjennom oppveksten til våre eigne barn. Er det for tøft å ta vare på denne skikken saman med neste generasjon?
PS: Om eg er streng mot meg sjølv, er eg ikkje mindre streng mot andre: firmajulekorta er nok godt meint, men har dei noko meining?
onsdag 30. november 2011
Svaret var nei på fritak for buplikta. Ordninga med buplikt for prestar er utdatert.
Oppdatering blogginnlegg 16.desember
Etter at det er blitt kjend i lokalmiljøet at me som familie ikkje får fritak for buplikta i prestebustaden, har det strøymd på med støtte og trøyst.
Støtta frå Frp lokalt kom også overraskande då Ole Torbjørn Holmedal tok saka opp i spørsmål til ordføraren i kommunestyret i går. Han spurte om det ikkje var lurt av kommunen å selja bustader som ikkje var meint til primæroppgåvene våre, til dømes prestebustaden på Husnes. Så kunne kommunen heller leiga eit hus til presten, og då ville det kunne vera aktuelt å leiga på Valen i staden, (altså vårt hus). :)
Kva saka eigentleg handlar om, står i det opprinnelege innlegget:
Så fall dommen: Me har fått avslag på søknad om fritak for buplikt i prestebustaden, trass positive tilrådingar frå alle kantar.
Eg er priviligert. Eg bur i ein av dei best isolerte prestebustadane i landet, med praktisk romløysing og godt nabolag. Og eg er i eit uføre. Me har kjøpt hus, 7 km herifrå, som me så gjerne vil bu i. Men me kan ikkje flytta, for prestemannen har buplikt i dette huset kommunen har stilt til disposisjon som prestebustad.
Då me flytta inn i prestebustaden, visste me om buplikta. Ordninga kom ikkje som noko overrasking. Men me bygde hus før mannen min blei prest, og har leigd det ut i seinare år for å sjå om nokon av borna ville overta det. No har dei gjort sine val, og det var naturleg å selja huset sidan det ligg i ein annan kommune, og det blei tungvint med vedlikehaldet. Derfor selde me huset og kjøpte eit nytt hus her i Kvinnherad kor me ynskjer å bu i pensjoniståra.
Vår personlege frustrasjon og private utfordringar skal ikkje bloggførast. Men avslaget aktualiserer ei rekke prinsippielle spørsmål.
Prestar har i ei årrekke stått overfor same utfordring som oss. Men det har skjedd ei vesentleg endring: Prestar har i dag ei beredskapsordning som gjer at dei ikkje lenger skal vera tilgjengelege heile døgnet. Dei skal faktisk berre vera tilgjengelege mellom kl 8 og 17 på kvardagar når dei ikkje har fri. Utover den tida er det ein prest i kvart tenesteområde som har ansvaret, og beredskapstelefonar går til denne presten. Desutan ligg pestekontoret ikkje lenger i prestebustaden. Ei så lita, men avgjerande sak, som mobiltelefonen revolusjonerte sjølvsagt også situasjonen for dei som skal ha tak i prest. Med desse praktiske endringane fell logikken vekk når det gjeld å ha eit bestemt hus som presten skal bu i og møtast i.
Ei utdatert ordning.
Mange meiner at ordninga berre kan fjernast. Så enkelt er det ikkje. Nokre stader i landet der det ikkje er lett å omsetja hus, kan det vera eit tilleggsproblem å skaffa prest dersom ein ikkje stiller med prestebustad. Kven vil investera i eige hus dersom det ikkje er marknad for sal seinare? Likevel: Det må kunne lagast ei fleksible ordning der hus blir nytta til rekruttering der det er trong for det.
Prestebustadane er enten eigd av Opplysningsvesenet fond (OVF) eller kommunen. OVF har ansvar for dei bustadane på dei "ærverdige" prestegardane.
Kommunen har plikt til å stilla med hus, og presten har plikt til å bu i det. Slik er det i dag. Begge partar har ei plikt. Her ligg problemet. Det mange ynskjer er nemleg at presten skal ha rett til å få tilbod om eit hus, mens kommunen skal ha plikt til å stilla med hus dersom presten ynskjer det. Ei slik ordning er det ikkje enkelt for kommuenn å forhalda seg til. Så ser me også at Frp no har levert eit Dok 8- forslag i Stortinget, eit framlegg om lovendring, der dei ynskjer å ta vekk kommunen si plikt.
Kommunane opplever at stadig fleire prestar søkjer fritak for buplikta, og vel derfor å selja bustadane sine.
Både kommunesektoren og OVF har interesse i bupliktordninga, og fleksible ordningar vil krevja ein del av dei. Eg trur likevel ikkje dette er grunnen til at me ikkje kjem oss ut av buplikt-uføret. Ein gong i tida hadde eg denne saka på bordet som politisk leiing i kyrkjedepartemenet (1997-2000)*. Då såg eg ei anna side av saka. Prestane sin organsasjon ville gjerne ta vekk bupliktordninga, men dei ville ha kompensert for å mista eit gode dersom ordninga fell vekk. Samstundes kjempar mange prestar rundt om i landet for å bli kvitt ei ulempe. Ulempa og godet er same sak. Det seier seg sjølv at dette ikkje kommuniserer.
Buplikt for prestar kan ikkje vera eit gode og ei ulempe samstundes - presteforeninga sitt ansvar.
Ein kan ta fatt på buplikta frå mange vinklar: Ulik bruk av prestebustadar med kontor o l før og no, den einskilde sin rett til å velja bustad, det praktisk-økonomiske ved ikkje å ha eige hus eller kommunen og staten sine oppgåver og utgifter. Men så lenge prestane sin organsasjon hevdar at ordninga både er eit gode og ei ulempe samstundes, er det ingen grunn til å tru at saka finn si løysing med det første. Mens tida går, seier nokre bispedømme oftare ja til fritak frå kommunal bustader, mens prestane i kommunar andre stader sit att med probemet i fanget. Det er ikkje ein god veg ut av uføre.
Tid for debatt.
Sidan saka har så mange sider, og sidan vilkåra for folk flest til å skaffa sin egen bustad er annleis enn då buplikta kom til, er det på tide med ein offentleg debatt om saka. Er ikkje buplikta i tråd med krava og vilkåra for prestetenenste i 2011, bør den avviklast, slik det har skjedd med buplikt for andre grupper, mellom anna for fylkesmenn.
Det er altså innlevert et lovendringsframlegg på Stortinget som gjeld nettopp denne saka. Det er å håpa at saka blir så godt opplyst og engasjerer så breitt, at me kan få ei ordning som både kommune, kyrkje og prest er tent med anno 2011. Dok 8:16 L (2011-2012)
- Avisa Kvinnheringen skriv om saka 2.12.2011: Får ikkje fritak for buplikta
- Det er no ordskifte om saka på Verdidebatt.no
- Kari Sørheim har ein kommentar til same spørsmålet: Karitankar
- Jan Ove, mannen med buplikt, har også skrive eit avisinnlegg, det finn du nedst i dettee blogginnlegget her
* Apropos sal av prestegardar
I departementstida snakka eg ofte om at Opplysningsvesenets fond og sal av prestegardar. Det kunne bli mange foredrag på ein stakkars statssekretær, og det hende eg stokka litt om på orda og påstod at me dreiv og selde kyrkjegardar. Det blei latter i salen kvar gong, og det tok tid før eg forstod kvifor. Eg blei litt klokare då folk kom og spurte korleis prisen var på kyrkjegardar for tida.
Etter at det er blitt kjend i lokalmiljøet at me som familie ikkje får fritak for buplikta i prestebustaden, har det strøymd på med støtte og trøyst.
Denne flotte karikaturteikninga i lokalavisa, Kvinnheringen, av Lars Slettebø, er mellom dei eg har sett aller mest pris på: http://yfrog.com/nznxoibj
Tekst: - Jan Ove, staar det naake i evangeliet om buplikt?
Tekst: - Jan Ove, staar det naake i evangeliet om buplikt?
Støtta frå Frp lokalt kom også overraskande då Ole Torbjørn Holmedal tok saka opp i spørsmål til ordføraren i kommunestyret i går. Han spurte om det ikkje var lurt av kommunen å selja bustader som ikkje var meint til primæroppgåvene våre, til dømes prestebustaden på Husnes. Så kunne kommunen heller leiga eit hus til presten, og då ville det kunne vera aktuelt å leiga på Valen i staden, (altså vårt hus). :)
Kva saka eigentleg handlar om, står i det opprinnelege innlegget:
Så fall dommen: Me har fått avslag på søknad om fritak for buplikt i prestebustaden, trass positive tilrådingar frå alle kantar.
Eg er priviligert. Eg bur i ein av dei best isolerte prestebustadane i landet, med praktisk romløysing og godt nabolag. Og eg er i eit uføre. Me har kjøpt hus, 7 km herifrå, som me så gjerne vil bu i. Men me kan ikkje flytta, for prestemannen har buplikt i dette huset kommunen har stilt til disposisjon som prestebustad.
Då me flytta inn i prestebustaden, visste me om buplikta. Ordninga kom ikkje som noko overrasking. Men me bygde hus før mannen min blei prest, og har leigd det ut i seinare år for å sjå om nokon av borna ville overta det. No har dei gjort sine val, og det var naturleg å selja huset sidan det ligg i ein annan kommune, og det blei tungvint med vedlikehaldet. Derfor selde me huset og kjøpte eit nytt hus her i Kvinnherad kor me ynskjer å bu i pensjoniståra.
Vår personlege frustrasjon og private utfordringar skal ikkje bloggførast. Men avslaget aktualiserer ei rekke prinsippielle spørsmål.
Prestar har i ei årrekke stått overfor same utfordring som oss. Men det har skjedd ei vesentleg endring: Prestar har i dag ei beredskapsordning som gjer at dei ikkje lenger skal vera tilgjengelege heile døgnet. Dei skal faktisk berre vera tilgjengelege mellom kl 8 og 17 på kvardagar når dei ikkje har fri. Utover den tida er det ein prest i kvart tenesteområde som har ansvaret, og beredskapstelefonar går til denne presten. Desutan ligg pestekontoret ikkje lenger i prestebustaden. Ei så lita, men avgjerande sak, som mobiltelefonen revolusjonerte sjølvsagt også situasjonen for dei som skal ha tak i prest. Med desse praktiske endringane fell logikken vekk når det gjeld å ha eit bestemt hus som presten skal bu i og møtast i.
Ei utdatert ordning.
Mange meiner at ordninga berre kan fjernast. Så enkelt er det ikkje. Nokre stader i landet der det ikkje er lett å omsetja hus, kan det vera eit tilleggsproblem å skaffa prest dersom ein ikkje stiller med prestebustad. Kven vil investera i eige hus dersom det ikkje er marknad for sal seinare? Likevel: Det må kunne lagast ei fleksible ordning der hus blir nytta til rekruttering der det er trong for det.
Prestebustadane er enten eigd av Opplysningsvesenet fond (OVF) eller kommunen. OVF har ansvar for dei bustadane på dei "ærverdige" prestegardane.
Kommunen har plikt til å stilla med hus, og presten har plikt til å bu i det. Slik er det i dag. Begge partar har ei plikt. Her ligg problemet. Det mange ynskjer er nemleg at presten skal ha rett til å få tilbod om eit hus, mens kommunen skal ha plikt til å stilla med hus dersom presten ynskjer det. Ei slik ordning er det ikkje enkelt for kommuenn å forhalda seg til. Så ser me også at Frp no har levert eit Dok 8- forslag i Stortinget, eit framlegg om lovendring, der dei ynskjer å ta vekk kommunen si plikt.
Kommunane opplever at stadig fleire prestar søkjer fritak for buplikta, og vel derfor å selja bustadane sine.
Både kommunesektoren og OVF har interesse i bupliktordninga, og fleksible ordningar vil krevja ein del av dei. Eg trur likevel ikkje dette er grunnen til at me ikkje kjem oss ut av buplikt-uføret. Ein gong i tida hadde eg denne saka på bordet som politisk leiing i kyrkjedepartemenet (1997-2000)*. Då såg eg ei anna side av saka. Prestane sin organsasjon ville gjerne ta vekk bupliktordninga, men dei ville ha kompensert for å mista eit gode dersom ordninga fell vekk. Samstundes kjempar mange prestar rundt om i landet for å bli kvitt ei ulempe. Ulempa og godet er same sak. Det seier seg sjølv at dette ikkje kommuniserer.
Buplikt for prestar kan ikkje vera eit gode og ei ulempe samstundes - presteforeninga sitt ansvar.
Ein kan ta fatt på buplikta frå mange vinklar: Ulik bruk av prestebustadar med kontor o l før og no, den einskilde sin rett til å velja bustad, det praktisk-økonomiske ved ikkje å ha eige hus eller kommunen og staten sine oppgåver og utgifter. Men så lenge prestane sin organsasjon hevdar at ordninga både er eit gode og ei ulempe samstundes, er det ingen grunn til å tru at saka finn si løysing med det første. Mens tida går, seier nokre bispedømme oftare ja til fritak frå kommunal bustader, mens prestane i kommunar andre stader sit att med probemet i fanget. Det er ikkje ein god veg ut av uføre.
Tid for debatt.
Sidan saka har så mange sider, og sidan vilkåra for folk flest til å skaffa sin egen bustad er annleis enn då buplikta kom til, er det på tide med ein offentleg debatt om saka. Er ikkje buplikta i tråd med krava og vilkåra for prestetenenste i 2011, bør den avviklast, slik det har skjedd med buplikt for andre grupper, mellom anna for fylkesmenn.
Det er altså innlevert et lovendringsframlegg på Stortinget som gjeld nettopp denne saka. Det er å håpa at saka blir så godt opplyst og engasjerer så breitt, at me kan få ei ordning som både kommune, kyrkje og prest er tent med anno 2011. Dok 8:16 L (2011-2012)
- Avisa Kvinnheringen skriv om saka 2.12.2011: Får ikkje fritak for buplikta
- Det er no ordskifte om saka på Verdidebatt.no
- Kari Sørheim har ein kommentar til same spørsmålet: Karitankar
- Jan Ove, mannen med buplikt, har også skrive eit avisinnlegg, det finn du nedst i dettee blogginnlegget her
* Apropos sal av prestegardar
I departementstida snakka eg ofte om at Opplysningsvesenets fond og sal av prestegardar. Det kunne bli mange foredrag på ein stakkars statssekretær, og det hende eg stokka litt om på orda og påstod at me dreiv og selde kyrkjegardar. Det blei latter i salen kvar gong, og det tok tid før eg forstod kvifor. Eg blei litt klokare då folk kom og spurte korleis prisen var på kyrkjegardar for tida.
mandag 28. november 2011
Søppelmenneske?
I desse julekakebaketider veit alle at julemenn er kvite og peparkaker er brune. Peparkakene går ikkje i søpla av den grunn, apropos kronikk i Dagbladet om søppelmenneske. Dei er ikkje brende julemenn. Dei er ikkje mislukka, ubrukelege.
Det fine er at om ein peparmann får en vri på eine foten, er han likevel like god.
Så kunne eg lagt ut i det vide og breie om korleis menneska er som kaker, men biletet vil fort halta, slik peparmannen med ein "vrien" fot.
Konklusjonen blir; Ja takk, begge deler - julemenn og peparkaker!
Det fine er at om ein peparmann får en vri på eine foten, er han likevel like god.
Så kunne eg lagt ut i det vide og breie om korleis menneska er som kaker, men biletet vil fort halta, slik peparmannen med ein "vrien" fot.
Konklusjonen blir; Ja takk, begge deler - julemenn og peparkaker!
lørdag 26. november 2011
Frå Olav Kjørven til kaffiskåler
Ni måneder som brukar av sosiale medier til kvardags: Er eg blitt klokare, meir sosial eller meir oppdatert?
Eg har i alle fall lært meg at det å vera oppdatert ikkje er det same som at eg er blitt klokare. Fylgjer ein alle straumane på skjermen, kan ein få ei oppleving av at det er heilt avgjerande å få med seg absolutt alt. Loggar ein av, vil ein sjå at livet likevel går sin gang. Og når ein er tilbake i straumen, oppdagar ein at det ikkje er mykje å ta igjen.
Likevel, ni månader med SoMe har hatt sin sjarm og nytteverdi. Særleg i valkampen fekk me som politikarar ein heilt ny arena til å kommunisera med veljarane og andre politikarer. Ein kombinasjon av blogg, Twitter, Facebook og lokalaviser opna nye dører, dører det gjekk an å gå inn og ut av utan å venta på at avisene skulle koma ut og utan redaktørar som dørvakter.
Twitter - svake og sterke sider.
Twitter har absolutt vore den mest spennande vegen ut i verda. Først var eg forsiktig med å twitra for mykje. Eg trudde det var om å gjera å berre by på gullkorn, gode innspel, verdifulle lenker, og at korte svar ville bli vurdert som støy i twitterstraumen. Men så gjorde eg som @agry07:
”Vurderte ei stund å bare snakke om det jeg hadde greie på. Måtte gi opp prosjektet.”
Etter kvart såg eg at twittermeldingar også var kommunikasjon, slik at små kommentarar kunne vera nødvendige, heiv meg på, og enda opp med kontakt med gilde folk som eg på eit vis opplever at eg kjenner litt etter kvart. Likevel: Eg har framleis problem med å sjå kva som er poenget med kaffiskåler og den slags. Det er truleg ei helsing som seier: ”Me kjenner kvarandre”, ”Eg har ikkje gløymt dykk”, ”Me er ein kjekk gjeng, er me ikkje?”
Det same gjeld twittermeldinga som seier: ”No må eg ha mat” eller ”Hei, der ute!”. Det er vel også ei påminning til oss andre om at ”Eg er her. Ikkje gløym meg”.
Det hender eg finn lukka grupper på Twitter, twitrarar som utleverer så mykje av eigne synspunkt til kvarandre, men som er så inni eigen sjargong, fagterminologi, (innforståtthet), at dei utelukkar andre i samtalen. Det er ok, men eg lurer av og til på kvifor dei nyttar Twitter til slike samtalar. Det same gjeld ein del personlege dialoger, som vel høver betre for DM?
I andre enden av skalaen er kontakten med den store verda. Det er flott å fylgja @olavkjorven, tidlegare statssekretærkollega, frå New York. Profilen hans fortel kvifor eg synest han er verd å fylgja:
”Assistant Secretary General for development policy, UNDP. Into all & anything that can secure a better future for people & life's diversity on Earth”.
Twitter har dessutan sin styrke ved:
Det er ein høvelag stad for språkelskarar og ordleik.
Dei som vil halda fram hjartesaker, har ein arena, men vil mista fiskelukka om ein gjer for mykje ut av det.
For alle som er på jakt etter gode artiklar, er Twitter eit funn. Tenk at andre les aviser og bringer vidare det mest interessante!
Lokale saker kan få ei nasjonal vinkling og omvendt.
Aktuell debatt, program, debatt blir kommentert av leg og lærd.
Autoritetsangst er det ingen grunn til å få fordi ein ikkje veit kven som skjuler seg bak nicka. Korleis kunne eg vita at eg fylgte ”den rikaste mannen i landet”. Det stod jo ikkje i profilen hans.Og kven veit kva redaktørar eller topp-politikarar som gøymer seg bak ord og uttrykk.
Nye personar kan få ein talarstol, som elles ikkje ville fått det, med tydeleg bodskap eller underfundige kommentarar som @nicecap.
Oppsummert: Twitter kan gi positive impulsar og ein god prat. Men ser ein seg blind på Twitterstraumen, kan ein koma til tru at den gir heile bilete av den verkelege verda. Det gjer den slett ikkje!
Blogg: Personleg, men ikkje privat.
Bloggen min Ut av uføre(t) blei oppretta fordi eg etter mange år om ufør, såg ei litt lysare framtid nærma seg, og håpte å koma ut i arbeid att. Det måtte blei ein snirklete veg, og då eg stilte som ordførarkandidat var det ikkje berre å la seg sleppa utfor ein slakk nedover bakke og håpa og koma ned på beina, då blei det å sleppa seg utfor ein hoppkant, med sjanse for magaplask, skibrekk, fiasko, eller suksess. Eg valde å fortelja om prosessen på bloggen, samstundes som eg la menneskeverdet som grunnlag for alt som blir skrive der om å koma ut av uføret, ikkje berre for meg, men for menneske i dei ulike situasjonar livet kan føra oss inni i.
Ved å stikka innom hjå andre bloggarar, får eg eit glimt av kvardagar slik dei kan vera, gode eller dårlege, til dømes Mormors klagemur, og eg møter menneske med stort samfunnsengasjement, til dømes: Karavanseraiet.
Facebook, Fjesboka - for dei eg kjende fjeset på frå før – trudde eg.
På Facebook hadde eg tenkt å halda kontakt med familie og gamle vener. Men det fungerte ikkje. Dagen etter at eg hadde opna facebookprofil, kom eg i prat med ein gjeng lokalpolitikarar. Rundt kaffekoppen blei Facebook raskt eit emne. Eg sa då at eg ville nytta Facebook til familie og vener. Vel heime opna eg PC’en og såg til mi overrasking at ein av dei eg hadde hatt kaffedrøs med, hadde sendt veneførespurnad. Og eg kunne ikkje avvisa den. Me var jo meir vener enn uvener sjølv om me var i ulike parti. Dermed balla det på seg slik at Facebook er blitt ei brokete samling ”hei og hopp”, ”redd verda” og ”takk for sist”.
SoMe - typisk meg.
I starten, då eg såg hashtagen #SoMe, trudde eg det var ein slags kommentar: Det eg skriv no, er typisk meg. Så oppdaga eg at det stod for sosiale medier. Men etter kvart går det for det same for min del: SoMe er nok blitt litt typisk meg. For sjøl om eg av og til tenkjer at verda blir for snever og vid samstundes og at det blir nytta for store bokstaver om kvardagsleg tema, så er det nok ikkje aktuelt å logga av for godt.
--
Dette er mi oppleving av å vera aktiv på sosiale medier etter ni månader. Kommentarar, innspel til debatt er svært velkomne, gjerne frå kaffiskålerane.
Tips til dei som er nye på Twitter, og også til dei sm har vore med ei stund, finnest her: Twitter for nybegynnere
Eg har i alle fall lært meg at det å vera oppdatert ikkje er det same som at eg er blitt klokare. Fylgjer ein alle straumane på skjermen, kan ein få ei oppleving av at det er heilt avgjerande å få med seg absolutt alt. Loggar ein av, vil ein sjå at livet likevel går sin gang. Og når ein er tilbake i straumen, oppdagar ein at det ikkje er mykje å ta igjen.
Likevel, ni månader med SoMe har hatt sin sjarm og nytteverdi. Særleg i valkampen fekk me som politikarar ein heilt ny arena til å kommunisera med veljarane og andre politikarer. Ein kombinasjon av blogg, Twitter, Facebook og lokalaviser opna nye dører, dører det gjekk an å gå inn og ut av utan å venta på at avisene skulle koma ut og utan redaktørar som dørvakter.
Twitter - svake og sterke sider.
Twitter har absolutt vore den mest spennande vegen ut i verda. Først var eg forsiktig med å twitra for mykje. Eg trudde det var om å gjera å berre by på gullkorn, gode innspel, verdifulle lenker, og at korte svar ville bli vurdert som støy i twitterstraumen. Men så gjorde eg som @agry07:
”Vurderte ei stund å bare snakke om det jeg hadde greie på. Måtte gi opp prosjektet.”
Etter kvart såg eg at twittermeldingar også var kommunikasjon, slik at små kommentarar kunne vera nødvendige, heiv meg på, og enda opp med kontakt med gilde folk som eg på eit vis opplever at eg kjenner litt etter kvart. Likevel: Eg har framleis problem med å sjå kva som er poenget med kaffiskåler og den slags. Det er truleg ei helsing som seier: ”Me kjenner kvarandre”, ”Eg har ikkje gløymt dykk”, ”Me er ein kjekk gjeng, er me ikkje?”
Det same gjeld twittermeldinga som seier: ”No må eg ha mat” eller ”Hei, der ute!”. Det er vel også ei påminning til oss andre om at ”Eg er her. Ikkje gløym meg”.
Det hender eg finn lukka grupper på Twitter, twitrarar som utleverer så mykje av eigne synspunkt til kvarandre, men som er så inni eigen sjargong, fagterminologi, (innforståtthet), at dei utelukkar andre i samtalen. Det er ok, men eg lurer av og til på kvifor dei nyttar Twitter til slike samtalar. Det same gjeld ein del personlege dialoger, som vel høver betre for DM?
I andre enden av skalaen er kontakten med den store verda. Det er flott å fylgja @olavkjorven, tidlegare statssekretærkollega, frå New York. Profilen hans fortel kvifor eg synest han er verd å fylgja:
”Assistant Secretary General for development policy, UNDP. Into all & anything that can secure a better future for people & life's diversity on Earth”.
Twitter har dessutan sin styrke ved:
Det er ein høvelag stad for språkelskarar og ordleik.
Dei som vil halda fram hjartesaker, har ein arena, men vil mista fiskelukka om ein gjer for mykje ut av det.
For alle som er på jakt etter gode artiklar, er Twitter eit funn. Tenk at andre les aviser og bringer vidare det mest interessante!
Lokale saker kan få ei nasjonal vinkling og omvendt.
Aktuell debatt, program, debatt blir kommentert av leg og lærd.
Autoritetsangst er det ingen grunn til å få fordi ein ikkje veit kven som skjuler seg bak nicka. Korleis kunne eg vita at eg fylgte ”den rikaste mannen i landet”. Det stod jo ikkje i profilen hans.Og kven veit kva redaktørar eller topp-politikarar som gøymer seg bak ord og uttrykk.
Nye personar kan få ein talarstol, som elles ikkje ville fått det, med tydeleg bodskap eller underfundige kommentarar som @nicecap.
Oppsummert: Twitter kan gi positive impulsar og ein god prat. Men ser ein seg blind på Twitterstraumen, kan ein koma til tru at den gir heile bilete av den verkelege verda. Det gjer den slett ikkje!
Blogg: Personleg, men ikkje privat.
Bloggen min Ut av uføre(t) blei oppretta fordi eg etter mange år om ufør, såg ei litt lysare framtid nærma seg, og håpte å koma ut i arbeid att. Det måtte blei ein snirklete veg, og då eg stilte som ordførarkandidat var det ikkje berre å la seg sleppa utfor ein slakk nedover bakke og håpa og koma ned på beina, då blei det å sleppa seg utfor ein hoppkant, med sjanse for magaplask, skibrekk, fiasko, eller suksess. Eg valde å fortelja om prosessen på bloggen, samstundes som eg la menneskeverdet som grunnlag for alt som blir skrive der om å koma ut av uføret, ikkje berre for meg, men for menneske i dei ulike situasjonar livet kan føra oss inni i.
Ved å stikka innom hjå andre bloggarar, får eg eit glimt av kvardagar slik dei kan vera, gode eller dårlege, til dømes Mormors klagemur, og eg møter menneske med stort samfunnsengasjement, til dømes: Karavanseraiet.
Facebook, Fjesboka - for dei eg kjende fjeset på frå før – trudde eg.
På Facebook hadde eg tenkt å halda kontakt med familie og gamle vener. Men det fungerte ikkje. Dagen etter at eg hadde opna facebookprofil, kom eg i prat med ein gjeng lokalpolitikarar. Rundt kaffekoppen blei Facebook raskt eit emne. Eg sa då at eg ville nytta Facebook til familie og vener. Vel heime opna eg PC’en og såg til mi overrasking at ein av dei eg hadde hatt kaffedrøs med, hadde sendt veneførespurnad. Og eg kunne ikkje avvisa den. Me var jo meir vener enn uvener sjølv om me var i ulike parti. Dermed balla det på seg slik at Facebook er blitt ei brokete samling ”hei og hopp”, ”redd verda” og ”takk for sist”.
SoMe - typisk meg.
I starten, då eg såg hashtagen #SoMe, trudde eg det var ein slags kommentar: Det eg skriv no, er typisk meg. Så oppdaga eg at det stod for sosiale medier. Men etter kvart går det for det same for min del: SoMe er nok blitt litt typisk meg. For sjøl om eg av og til tenkjer at verda blir for snever og vid samstundes og at det blir nytta for store bokstaver om kvardagsleg tema, så er det nok ikkje aktuelt å logga av for godt.
--
Dette er mi oppleving av å vera aktiv på sosiale medier etter ni månader. Kommentarar, innspel til debatt er svært velkomne, gjerne frå kaffiskålerane.
Tips til dei som er nye på Twitter, og også til dei sm har vore med ei stund, finnest her: Twitter for nybegynnere
mandag 21. november 2011
Argument mot valdtekt: "Det er ein person inni der"!
"Ein må tenkja at det er ein person inni der"!
"Puls" snakkar med gutar som har valdtatt og spør korleis ein kan unngå at slikt skjer.
Ein kar svarer at det nyttar å tenkja at det "er ein person inni der".
Det er heilt rett. Det er ein person inni der.
Men det er litt urovekkande at det må påpeikast. Er det ikkje sjølvsagt?
Er kropp så dominerande at ein må setja ord på det viktigaste? - At den synlege kroppen er eit levande menneske med tankar, kjensler, vurderingar og grenser, som har 100 % verdi uavhengig av kva andre vurderer det til.
Kanskje det ikkje berre er grenser born og unge bør læra meir om, men det vilkårslause menneskeverdet, rett og slett fordi det er basis. Med gode haldningar når det gjeld menneskeverd, kan kvar og ein omsetja det synet til handling om det gjeld rase, kjønn, sex, tru, helse, alder.. Ja, rekka er utømeleg.
Les også:
Mormors råd til menn for å forhindre voldtekter
"Puls" snakkar med gutar som har valdtatt og spør korleis ein kan unngå at slikt skjer.
Ein kar svarer at det nyttar å tenkja at det "er ein person inni der".
Det er heilt rett. Det er ein person inni der.
Men det er litt urovekkande at det må påpeikast. Er det ikkje sjølvsagt?
Er kropp så dominerande at ein må setja ord på det viktigaste? - At den synlege kroppen er eit levande menneske med tankar, kjensler, vurderingar og grenser, som har 100 % verdi uavhengig av kva andre vurderer det til.
Kanskje det ikkje berre er grenser born og unge bør læra meir om, men det vilkårslause menneskeverdet, rett og slett fordi det er basis. Med gode haldningar når det gjeld menneskeverd, kan kvar og ein omsetja det synet til handling om det gjeld rase, kjønn, sex, tru, helse, alder.. Ja, rekka er utømeleg.
Les også:
Mormors råd til menn for å forhindre voldtekter
søndag 20. november 2011
Firmajulekort - ei pølse i slaktetida elle rosina i pølsa?
Når det går mot jul, dukkar det opp ein ny type post, også i firmaposten: julekorta. Å senda julekort er ein fin tradisjon. Slekt og vener gir eit livsteikn og sender kvarandre gode ynskje for høgtida og det nye året som kjem.
Men firmajulekorta; kva er det? Ei helsing med takk for samarbeidet i året som gjekk. Og det er ein fin gest. Det vil seia, tanken er god. Men kva er det i praksiss? Ei samling papir som forflyttar seg rund i landet i symbolsk kommunikasjon. For ekte helsingar er det vel ikkje? Sjølv har eg sett namnet mitt på minst 1000 slike brev som leiar i kommune/departement/organisasjon. Korta fann eg på pulten min, flatpakka, klar til underteikning. Kven som skulle ha korta, tenkte eg svært lite på då eg skeiv namnet mitt på ny og på ny og ny.
Arbeidstimar og papir går med i store mengder. Lunsjrom, kantiner, resepsjonar fyllest med fargerike kort. Det har sin sjarm, absolutt. Men har det sjarm nok til å forsvara gjenomføringa?
Er tid og krefter til firmajuleposten berre ei pølse i slaktetida? Litt slark i systemet, som trass alt skaper god stemning og styrker det gode samarbeidet? Eller er det eit høgdepunkt, eit pluss som me set pris på og ikkje vil vera utan? Rosina i pølsa så og seia?
Viss dei fleste meiner at det er slik, får eg innsjå at eg er i mindretal. Men dersom firmaer og organisasjonar sender juekort, fordi alle andre gjer det, er me komne i eit uføre, og det er på tide å tenkja seg om.
Julehelsingar kan vera så mangt. Eg fekk ein gong ei helsing som varte i ni år. Ein mann i embetsverket kom inn på kontoret mitt i departementet og sa han ville gje ei julehelsing, trass i at det ikkje var vanleg mellom embetsfolk og politikarer. Han la ein liten, avlang pakke på pulten min, før han helsa god jul med eit fast handtrykk.
Eg tok gåva med meg heime. Det var eit heilt vanleg rødt lys. Kanskje den enklaste gåva eg fekk den jula. Men lyset hadde sterk symbolverdi. Det blei ståande i ein lysestake i julehøgtida i heimen min i årevis. Det minna meg om heilhjarta samarbeid og varmt venskap. Fyrst i fjor tende eg det og let det brenna ned.
Ein skal ikkje sjå smått på symbolhandlingar. Men firmaposten, er det ei symbolhandling, eller er det berre ei handling?
Men firmajulekorta; kva er det? Ei helsing med takk for samarbeidet i året som gjekk. Og det er ein fin gest. Det vil seia, tanken er god. Men kva er det i praksiss? Ei samling papir som forflyttar seg rund i landet i symbolsk kommunikasjon. For ekte helsingar er det vel ikkje? Sjølv har eg sett namnet mitt på minst 1000 slike brev som leiar i kommune/departement/organisasjon. Korta fann eg på pulten min, flatpakka, klar til underteikning. Kven som skulle ha korta, tenkte eg svært lite på då eg skeiv namnet mitt på ny og på ny og ny.
Arbeidstimar og papir går med i store mengder. Lunsjrom, kantiner, resepsjonar fyllest med fargerike kort. Det har sin sjarm, absolutt. Men har det sjarm nok til å forsvara gjenomføringa?
Er tid og krefter til firmajuleposten berre ei pølse i slaktetida? Litt slark i systemet, som trass alt skaper god stemning og styrker det gode samarbeidet? Eller er det eit høgdepunkt, eit pluss som me set pris på og ikkje vil vera utan? Rosina i pølsa så og seia?
Viss dei fleste meiner at det er slik, får eg innsjå at eg er i mindretal. Men dersom firmaer og organisasjonar sender juekort, fordi alle andre gjer det, er me komne i eit uføre, og det er på tide å tenkja seg om.
Julehelsingar kan vera så mangt. Eg fekk ein gong ei helsing som varte i ni år. Ein mann i embetsverket kom inn på kontoret mitt i departementet og sa han ville gje ei julehelsing, trass i at det ikkje var vanleg mellom embetsfolk og politikarer. Han la ein liten, avlang pakke på pulten min, før han helsa god jul med eit fast handtrykk.
Eg tok gåva med meg heime. Det var eit heilt vanleg rødt lys. Kanskje den enklaste gåva eg fekk den jula. Men lyset hadde sterk symbolverdi. Det blei ståande i ein lysestake i julehøgtida i heimen min i årevis. Det minna meg om heilhjarta samarbeid og varmt venskap. Fyrst i fjor tende eg det og let det brenna ned.
Ein skal ikkje sjå smått på symbolhandlingar. Men firmaposten, er det ei symbolhandling, eller er det berre ei handling?
torsdag 10. november 2011
Vi skorer høyt på helse, men enda høyere på forventninger
Undersøkelser utført av Commonwealth Funds viser at Norge har det største offentlige helsebudsjettet og flest leger per innbygger. Samtidig viser den at pasientene ikke er fornøyde.
Skal vi gjøre som vi pleier, vise til at Norge er det landet med svært desentral struktur og må ha et desentralisert tilbud som igjen blir et dyrt tilbud, eller skal vi våge å spørre oss selv om ikke bare tilbudet, men også forventingene er høyest i verden?
Rapporten ”Multinational Comparisons of Health Systems Data, 2011” er basert på Commenwealth Funds egne undersøkelser og tall fra OECD. Den viser at Norge nå har det største offentlige helsebudsjettet korrigert for innbyggere og levekostnader. Deretter følger USA og Sveits. Norge har flest leger per innbygger foran Sveits og Sverige.
Rapporten viser at norske pasienter skårer lavt på pasienttilfredshet, sammenlignet med andre land. De mener det er for mange feil, dårlig informasjon og lite pasientinvolvering. Samtidig skårer Norge blant annet bra på at det kommer helsehjelp utenom kontortid, at primærlegen er tilgjengelig samme dag som man blir syk og fastlegeordningen. (Fra Norge bevilger mest til helse )
Statssekretær Robin Koss sier at disse rapportene viser at Norge er privilegert land som har fått på plass så store ressurser til helsesektoren. "Vi må se kritisk på hvordan vi bruker disse for å gi pasientene et bedre tilbud. Norge må lære av andre land knyttet til kvalitet, pasientopplevelser og sikkerhet. Vi bør fortsette omstillingene av sykehus og helsetjenestene slik at vi får bedre pasientbehandling for pengene og personellressursene vi putter inn", sier statssekretær Robin Kåss.
Skal vi omstille sykehus og helsetjenester, må vi være villige til å se på lokaliseringer; Hvor får vi helsehjelp?
Skal vi få kvalitet, må fagfolk se på kvalitetsarbeid som mer enn byråkrati.
Skal vi ta pasientopplevelser på alvor, må vi skille snørr og bart. Vi må vite hva som bygger på feilinformasjon, enkelterfaringer som ryktes (og som er beklagelige) og opplevelser knyttet til hendelser som ikke bør gjenta seg, men som avslører at personer, systemer og fag må forbedres.
Skal vi makte å gi innbyggerne i kommunen den beste helsetjenesten også i framtida, må vi våge å begrense tjenestene til de som trenger dem minst nå.
Andre innlegg om forventingene våre:
Det hadde vore betre steikt
Krev hjelp på sjukehus, men kjem om det passer oss
Skal vi gjøre som vi pleier, vise til at Norge er det landet med svært desentral struktur og må ha et desentralisert tilbud som igjen blir et dyrt tilbud, eller skal vi våge å spørre oss selv om ikke bare tilbudet, men også forventingene er høyest i verden?
Rapporten ”Multinational Comparisons of Health Systems Data, 2011” er basert på Commenwealth Funds egne undersøkelser og tall fra OECD. Den viser at Norge nå har det største offentlige helsebudsjettet korrigert for innbyggere og levekostnader. Deretter følger USA og Sveits. Norge har flest leger per innbygger foran Sveits og Sverige.
Rapporten viser at norske pasienter skårer lavt på pasienttilfredshet, sammenlignet med andre land. De mener det er for mange feil, dårlig informasjon og lite pasientinvolvering. Samtidig skårer Norge blant annet bra på at det kommer helsehjelp utenom kontortid, at primærlegen er tilgjengelig samme dag som man blir syk og fastlegeordningen. (Fra Norge bevilger mest til helse )
Statssekretær Robin Koss sier at disse rapportene viser at Norge er privilegert land som har fått på plass så store ressurser til helsesektoren. "Vi må se kritisk på hvordan vi bruker disse for å gi pasientene et bedre tilbud. Norge må lære av andre land knyttet til kvalitet, pasientopplevelser og sikkerhet. Vi bør fortsette omstillingene av sykehus og helsetjenestene slik at vi får bedre pasientbehandling for pengene og personellressursene vi putter inn", sier statssekretær Robin Kåss.
Skal vi omstille sykehus og helsetjenester, må vi være villige til å se på lokaliseringer; Hvor får vi helsehjelp?
Skal vi få kvalitet, må fagfolk se på kvalitetsarbeid som mer enn byråkrati.
Skal vi ta pasientopplevelser på alvor, må vi skille snørr og bart. Vi må vite hva som bygger på feilinformasjon, enkelterfaringer som ryktes (og som er beklagelige) og opplevelser knyttet til hendelser som ikke bør gjenta seg, men som avslører at personer, systemer og fag må forbedres.
Skal vi makte å gi innbyggerne i kommunen den beste helsetjenesten også i framtida, må vi våge å begrense tjenestene til de som trenger dem minst nå.
Andre innlegg om forventingene våre:
Det hadde vore betre steikt
Krev hjelp på sjukehus, men kjem om det passer oss
onsdag 9. november 2011
Fribeløp i uføretrygden og kompensasjonsgraden, Prop. 130 L. Tjen mer - mer av egen inntekt.
Det nærmer seg tiden for behandlingen av Uføremeldingen på Stortinget.
Det er mye som er bra i regjeringens forslag til endringer i lov om uføretrygd. Siden fokuset på bloggen min er ”Ut av uføre(t), og for tiden annonserer og spør om noen har bruk for min arbeidskraft, er jeg mest opptatt av de endringene som dreier seg om å overgang tilbake til arbeid og kombinasjonen arbeid/trygd.
Positive endringer:
- Uføretrygden foreslås satt til 66 % av tidligere inntekt (med beregningsgrunnlag på max 6G)
- Aktvivitetsforbudet første året faller bort, tidligere kommentar her
- Det innføres en sømløs ordning ved egen inntekt som oppmuntrer til arbeid uten risiko for ny vurdering og varig redusert trygd, tidligere kommentar her
Utfordringer som det blir spennende å se hva Stortinget gjør med:
- De som har minst inntekt før trygd, har minst incentiver til å arbeide.
- Endret, redusert beløpsgrense for fribeløp skaper reaksjoner.
Disse utfordringene handler om fribeløpet som vi som uføre kan tjene uten at det får betydning for størrelsen på utbetalt trygd. Til nå har de vært mulig å tjene 75 000 kr i året uten å få trekk i uføretrygda. Ordningen skal oppmuntre til å forsøke seg i arbeid, og har nok i tillegg gitt mange muligheten til å ha kontakt med arbeidslivet, noe som betyr svært mye sosialt, og dermed også mentalt. Ordningen er altså god. Men den er ikke uten videre logisk. Dersom en er 100 % ufør, skal en da kunne tjene 75 000? For mange vil det tilsvare en ganske høy stillingsandel.
Nåværende ordning innebærer at det får store konsekvenser å tjene mer enn 75 000 kr. Derfor bør beløpet være såpass høgt. Men når det nå innføres en sømløs ordning, vil alle bremsemekanismene tas vekk. En kan arbeide så mye en orker, opp til 80 % av tidligere inntekt, uten at det skjer noe prinsipielt nytt med trygda og mitt forhold til NAV. Endringen er at jeg beholder mindre av det jeg tjener selv. Men så var altså ikke poenget å tjene mer, men å komme i arbeid igjen, være aktiv, delta..
Regjeringen foreslår nå å sette fribeløpet til 30 000. Inntekt over det, beholder en deler av. Slik forslaget ligger vil en som tidligere hadde høy lønn, beholde 55 kr av hver hundrelapp, før skatt, mens en tidligere lavtlønnet vil beholde kr 17 før skatt. Dette ser selvfølgelig urimelig ut når en sammenligner kronebeløpet. Logikken blir ikke synlig før en går inn og ser hvilke prinsipp uføretrygden bygger på, også når den ordinære utbetalingen blir beregnet.
Kompensasjongraden er nøkkelen til å forstå.
Kompensasjonsgraden ligger til grunn for utregningen av uføretrygden. Det må være råd å forklare med enkle ord hva dette er, tenkte jeg da jeg fant disse to avsnittene i regjeringens forslag:
1. Etter departementets vurdering er det rimelig at erstatning for inntektstap faller bort når man har arbeidsinntekt. Departementet foreslår følgelig at uføretrygden reduseres med utgangspunkt i den andelen en hel uføretrygd utgjør av mottakerens inntekt rett før uførheten inntraff (kompensasjonsgraden). (fra pkt 8.1.)
2. Boks 8.2 Reduksjon av uføretrygd ved økende arbeidsinntekt
Reduksjonen (R) i uføretrygden når arbeidsinntekten (y) overstiger beløpsgrensen (F) og eventuell restinntektsevne på uføretidspunktet (RI) kan uttrykkes som:
R = u (y -ri -f) hvis Y > RI + F
t
Forsøk på å sett vanlige ord på hva kompensasjonsgraden er:
- Utgangspunktet: Trygd er erstatning for inntekt som man ikke kan få fordi man ikke kan være i arbeid.
- Trygda er ikke en fast sum, men er avhengig av hvilken inntekt man har når man blir ufør.
Nedre grense: minstebeløp, kronebeløp
Øvre grense: begrensa beregningsgrunnlag. 6G. Alt over det blir glemt.
- Når man ikke har inntekt lenger, men får uføretrygd, kompenserer uføretrygden for inntekten, den kommer i stedet for lønna. Men ingen får krone for krone. Alle går ned i samlet inntekt. Siden det er en nedre og øvre gense for beregningsgrunnlaget vil det i praksis si at noen får litt mindre enn det de hadde i lønn, andre får stor nedgang. En lavtlønnet går noe ned, en med over en halvmillion går mer ned. En med en million i inntekt går svært mye ned. (Ja, høytlønte kan også bli uføre).
- Hvor stor del en sitter igjen med i kroner og øre som ufør sammenlignet med det en hadde i inntekt som frisk, er det som kalles kompensasjonsgraden.
For mange som har over minstesats og øvre grense i uføretrygda, men som har en tjenestepensjon, vil i dag ha 66% av tidligere inntekt fordi tjenestepensjonen fyller opp det som mangler fra uføretrygden og opp til 66 % av tidligere lønn (opp til en grense).
- Ved friinntekt får man lov å tjene penger i tillegg til å bli kompensert for ikke å ha lønn. Det er i utgangspunktet en selvmotsigelse når man er 100 % ufør. Den muligheten ligger der likevel i dag av ulike grunner.(75000 i året). (På et vis kan en si at den dekker inn den delen av lønna som ikke blir kompensert.)
Ny ordning setter fribeløpet til 30 000. En kan likevel arbeide mer enn det dersom kroppen tillater det. Da begynner en å tjene pengene selv i stedet for å motta trygd for den andelen. Derfor skulle det vært logisk at trygda ble redusert krone for krone med det en tjener over de 30 000. Vil dette føre til at noen da ikke ønsker å arbeide mer ut fra tanken at ”Uførestatusen er der for alltid og pengene kommer inn på konto ansett”? For å hindre en slik effekt, forslår en nå at en beholder en del av det en tjener over 30 000. Det er altså en ”bonus”. En er kompensert fordi en har mistet inntekt, og beholder likevel en del av den når den er tilbake.
Men alle beholder ikke like mye. Her kommer kompensasjonsgraden inn. Har en tjent lite og fått kompensert mesteparten av inntekten, betyr det at en har høy kompensasjonsgrad. For hver 100 kr en tjener, beholder en det en ikke allerede har fått i trygd (det som ikke er kompensert).
En blir ikke rik av å tjene penger på denne måten, men mange kan nærme seg den inntekten en hadde før en ble ufør.
Eksempler:
Forholdsvis lav lønn:
Du tjente 100 kr før.
Får 70 av disse i trygd, som kompensasjon for tapt inntekt
Komp graden er 70
Så tjener du 30 000, friinntekt
For hver 100 kr du tjener over 30 000: denne inntekten kommer i stedet for trygd. Men du har ikke fått 100 i trygd, bare 70. Disse 70 trekkes da i fra, (du leverer dem tilbake) og du beholder 30kr. Dette synest lite, men i realiteten har du byttet ut 100 kr i trygd med 100 kr i inntekt. Du tjener pengene selv og sitter igjen med kr 30 mer i totalinntekt per 100 kr.
Høytlønte:
Du tjente 100 kr før.
Får 40 av disse i trygd som kompensasjon for tapt inntekt, under halvparten av det du hadde i inntekt før.
Kompgraden er 40
Så tjener du 30 000, friinntekt
For hver 100 kr du tjener over 30 000: denne inntekten kommer i stedet for trygd. Men du har ikke fått 100 i trygd, bare 40. Disse 40 trekkes da i fra (du leverer dem tilbake) og du beholder 60 kr. I realiteten har du byttet ut 100 kr i trygd med 100 kr i inntekt. Du tjener pengene selv og sitter igjen med kr 60 mer i totalinntekt per 100 kr.
Urettferdig?
Er forskjellen i det en sitter igjen med etter å ha tjent 100 kr urettferdig? Begge tjener 100 kroner, men den høytlønte sitter igjen med mer. Prinsippet er likt: Staten holder tilbake den delen av 100-lappen du er kompensert da du ikke var i arbeid, men som du har som inntekt nå. Resten beholder du selv.
Den prosenten du tapte ved å gå over til trygd får du tilbake når du går tilbake i arbeid. De som tapte mest, tjener mest på det.
Men de med lav lønn vil kunne komme så langt ned at det ikke motiverer for arbeid. Dette kan rettes opp ved å sette en nedre grense for hva man beholder.
-----
Forskning som viser at vi helst vil arbeide: Færre presses ut av arbeidslivet
Det er mye som er bra i regjeringens forslag til endringer i lov om uføretrygd. Siden fokuset på bloggen min er ”Ut av uføre(t), og for tiden annonserer og spør om noen har bruk for min arbeidskraft, er jeg mest opptatt av de endringene som dreier seg om å overgang tilbake til arbeid og kombinasjonen arbeid/trygd.
Positive endringer:
- Uføretrygden foreslås satt til 66 % av tidligere inntekt (med beregningsgrunnlag på max 6G)
- Aktvivitetsforbudet første året faller bort, tidligere kommentar her
- Det innføres en sømløs ordning ved egen inntekt som oppmuntrer til arbeid uten risiko for ny vurdering og varig redusert trygd, tidligere kommentar her
Utfordringer som det blir spennende å se hva Stortinget gjør med:
- De som har minst inntekt før trygd, har minst incentiver til å arbeide.
- Endret, redusert beløpsgrense for fribeløp skaper reaksjoner.
Disse utfordringene handler om fribeløpet som vi som uføre kan tjene uten at det får betydning for størrelsen på utbetalt trygd. Til nå har de vært mulig å tjene 75 000 kr i året uten å få trekk i uføretrygda. Ordningen skal oppmuntre til å forsøke seg i arbeid, og har nok i tillegg gitt mange muligheten til å ha kontakt med arbeidslivet, noe som betyr svært mye sosialt, og dermed også mentalt. Ordningen er altså god. Men den er ikke uten videre logisk. Dersom en er 100 % ufør, skal en da kunne tjene 75 000? For mange vil det tilsvare en ganske høy stillingsandel.
Nåværende ordning innebærer at det får store konsekvenser å tjene mer enn 75 000 kr. Derfor bør beløpet være såpass høgt. Men når det nå innføres en sømløs ordning, vil alle bremsemekanismene tas vekk. En kan arbeide så mye en orker, opp til 80 % av tidligere inntekt, uten at det skjer noe prinsipielt nytt med trygda og mitt forhold til NAV. Endringen er at jeg beholder mindre av det jeg tjener selv. Men så var altså ikke poenget å tjene mer, men å komme i arbeid igjen, være aktiv, delta..
Regjeringen foreslår nå å sette fribeløpet til 30 000. Inntekt over det, beholder en deler av. Slik forslaget ligger vil en som tidligere hadde høy lønn, beholde 55 kr av hver hundrelapp, før skatt, mens en tidligere lavtlønnet vil beholde kr 17 før skatt. Dette ser selvfølgelig urimelig ut når en sammenligner kronebeløpet. Logikken blir ikke synlig før en går inn og ser hvilke prinsipp uføretrygden bygger på, også når den ordinære utbetalingen blir beregnet.
Kompensasjongraden er nøkkelen til å forstå.
Kompensasjonsgraden ligger til grunn for utregningen av uføretrygden. Det må være råd å forklare med enkle ord hva dette er, tenkte jeg da jeg fant disse to avsnittene i regjeringens forslag:
1. Etter departementets vurdering er det rimelig at erstatning for inntektstap faller bort når man har arbeidsinntekt. Departementet foreslår følgelig at uføretrygden reduseres med utgangspunkt i den andelen en hel uføretrygd utgjør av mottakerens inntekt rett før uførheten inntraff (kompensasjonsgraden). (fra pkt 8.1.)
2. Boks 8.2 Reduksjon av uføretrygd ved økende arbeidsinntekt
Reduksjonen (R) i uføretrygden når arbeidsinntekten (y) overstiger beløpsgrensen (F) og eventuell restinntektsevne på uføretidspunktet (RI) kan uttrykkes som:
R = u (y -ri -f) hvis Y > RI + F
t
Forsøk på å sett vanlige ord på hva kompensasjonsgraden er:
- Utgangspunktet: Trygd er erstatning for inntekt som man ikke kan få fordi man ikke kan være i arbeid.
- Trygda er ikke en fast sum, men er avhengig av hvilken inntekt man har når man blir ufør.
Nedre grense: minstebeløp, kronebeløp
Øvre grense: begrensa beregningsgrunnlag. 6G. Alt over det blir glemt.
- Når man ikke har inntekt lenger, men får uføretrygd, kompenserer uføretrygden for inntekten, den kommer i stedet for lønna. Men ingen får krone for krone. Alle går ned i samlet inntekt. Siden det er en nedre og øvre gense for beregningsgrunnlaget vil det i praksis si at noen får litt mindre enn det de hadde i lønn, andre får stor nedgang. En lavtlønnet går noe ned, en med over en halvmillion går mer ned. En med en million i inntekt går svært mye ned. (Ja, høytlønte kan også bli uføre).
- Hvor stor del en sitter igjen med i kroner og øre som ufør sammenlignet med det en hadde i inntekt som frisk, er det som kalles kompensasjonsgraden.
For mange som har over minstesats og øvre grense i uføretrygda, men som har en tjenestepensjon, vil i dag ha 66% av tidligere inntekt fordi tjenestepensjonen fyller opp det som mangler fra uføretrygden og opp til 66 % av tidligere lønn (opp til en grense).
- Ved friinntekt får man lov å tjene penger i tillegg til å bli kompensert for ikke å ha lønn. Det er i utgangspunktet en selvmotsigelse når man er 100 % ufør. Den muligheten ligger der likevel i dag av ulike grunner.(75000 i året). (På et vis kan en si at den dekker inn den delen av lønna som ikke blir kompensert.)
Ny ordning setter fribeløpet til 30 000. En kan likevel arbeide mer enn det dersom kroppen tillater det. Da begynner en å tjene pengene selv i stedet for å motta trygd for den andelen. Derfor skulle det vært logisk at trygda ble redusert krone for krone med det en tjener over de 30 000. Vil dette føre til at noen da ikke ønsker å arbeide mer ut fra tanken at ”Uførestatusen er der for alltid og pengene kommer inn på konto ansett”? For å hindre en slik effekt, forslår en nå at en beholder en del av det en tjener over 30 000. Det er altså en ”bonus”. En er kompensert fordi en har mistet inntekt, og beholder likevel en del av den når den er tilbake.
Men alle beholder ikke like mye. Her kommer kompensasjonsgraden inn. Har en tjent lite og fått kompensert mesteparten av inntekten, betyr det at en har høy kompensasjonsgrad. For hver 100 kr en tjener, beholder en det en ikke allerede har fått i trygd (det som ikke er kompensert).
En blir ikke rik av å tjene penger på denne måten, men mange kan nærme seg den inntekten en hadde før en ble ufør.
Eksempler:
Forholdsvis lav lønn:
Du tjente 100 kr før.
Får 70 av disse i trygd, som kompensasjon for tapt inntekt
Komp graden er 70
Så tjener du 30 000, friinntekt
For hver 100 kr du tjener over 30 000: denne inntekten kommer i stedet for trygd. Men du har ikke fått 100 i trygd, bare 70. Disse 70 trekkes da i fra, (du leverer dem tilbake) og du beholder 30kr. Dette synest lite, men i realiteten har du byttet ut 100 kr i trygd med 100 kr i inntekt. Du tjener pengene selv og sitter igjen med kr 30 mer i totalinntekt per 100 kr.
Høytlønte:
Du tjente 100 kr før.
Får 40 av disse i trygd som kompensasjon for tapt inntekt, under halvparten av det du hadde i inntekt før.
Kompgraden er 40
Så tjener du 30 000, friinntekt
For hver 100 kr du tjener over 30 000: denne inntekten kommer i stedet for trygd. Men du har ikke fått 100 i trygd, bare 40. Disse 40 trekkes da i fra (du leverer dem tilbake) og du beholder 60 kr. I realiteten har du byttet ut 100 kr i trygd med 100 kr i inntekt. Du tjener pengene selv og sitter igjen med kr 60 mer i totalinntekt per 100 kr.
Urettferdig?
Er forskjellen i det en sitter igjen med etter å ha tjent 100 kr urettferdig? Begge tjener 100 kroner, men den høytlønte sitter igjen med mer. Prinsippet er likt: Staten holder tilbake den delen av 100-lappen du er kompensert da du ikke var i arbeid, men som du har som inntekt nå. Resten beholder du selv.
Den prosenten du tapte ved å gå over til trygd får du tilbake når du går tilbake i arbeid. De som tapte mest, tjener mest på det.
Men de med lav lønn vil kunne komme så langt ned at det ikke motiverer for arbeid. Dette kan rettes opp ved å sette en nedre grense for hva man beholder.
-----
Forskning som viser at vi helst vil arbeide: Færre presses ut av arbeidslivet
tirsdag 8. november 2011
"Det hadde vore betre steikt!" Apropos Berlusconi, Hellas og kommuneøkonomien
Velfødd i finkleda
høgrøysta i faktene
stod han der på trappa -
gjesten me hadde venta på.
Han blei beden til bords,
kvitduken på plass
sylvtøyet nypussa.
Festmaten fekk føter å gå på,
det gjekk så fort unna at ei potet hoppa over tallerkenkanten og ut på duken.
"Store menn set spor etter seg,"
sa gjesten
og vippa poteta på plass med sylvgaffelen.
Tome fat,
berre sausen på duken fortel kva som stod på menyen.
Så strekker han hendene over hovudet før han klapper seg på magen og seier:
"Det hadde vore betre steikt!"
høgrøysta i faktene
stod han der på trappa -
gjesten me hadde venta på.
Han blei beden til bords,
kvitduken på plass
sylvtøyet nypussa.
Festmaten fekk føter å gå på,
det gjekk så fort unna at ei potet hoppa over tallerkenkanten og ut på duken.
"Store menn set spor etter seg,"
sa gjesten
og vippa poteta på plass med sylvgaffelen.
Tome fat,
berre sausen på duken fortel kva som stod på menyen.
Så strekker han hendene over hovudet før han klapper seg på magen og seier:
"Det hadde vore betre steikt!"
lørdag 5. november 2011
Krev hjelp på sjukehus, men kjem om det passer oss!
Store summar renn dagleg ut i sanden fordi me ikkje møter til avtalt time på poliklinikkane på sjukehusa våre. I tillegg kjem all tida som går med til å ordna med ny time fordi den oppsette timen ikkje passer pasienten. Også innlegging på sjukehus er det vanskeleg å finna rom for i dei hektiske liva våre. Me får melding om innlegging, men ber om å få flytta tidspunktet. Nokon av oss har gode grunnar, andre skal på ferie.
Dette er kjende problemstillingar i sjukehuskvardagen. I verste fall står både utstyr, undersøkingsrom og høgt kvalifisert og godt løna folk ledige i store deler av dagen fordi nokon av oss har slurva med planlegginga. Dei tre medisinarstudentane, Christian Kjellmo, Jørgen Schei og Marius Edvardsen har sett nærare på kor omfattande dette problemet er (2009/2010).
Me stiller store krav til helsevesenet: Me vil ha hjelp med sjudommane og dei små og store plagene våre. Og for alle del, dei som treng det mest, er sikkert ikkje seine med å koma når dei får time.
Meir helse for kvar krone. Det er eit mål det synest vera vanskeleg å nå. Men meir helse for same administrative arbeid, ville me i alle fall fått, om kvar og ein av oss tilpassa oss dei timeavtalane me fekk, og faktisk møtte opp når me skulle. Er det for mykje forlangt?
SMS-påminning har redusert talet på ubrukte timar hjå tannlegar. Det vil nok hjelpa mot gløyming, men ikkje mot ynskjet om å styra tidsplanen sjølv og forventninga om at sjukehusa kan innretta seg etter meg.
Ein skulle kanskje tru at det var dei gamle og øre som gløymte timeavtalane sine, dei som får post som dei kanskje ikkje ein gong opnar. Men nei, det er unge menn i byane som gløymer mest.
Me har høge forventningar til helsetenester i landet vårt. "Me bur jo trass alt i eit av dei rikaste landa i verda". Men kva med forventningane til oss sjølv? Er det for mykje forlangt at me rydder plass til time hjå lege, på poliklinikk eller til ein operasjon som me er prioritert for å få?
''''
Dette er kjende problemstillingar i sjukehuskvardagen. I verste fall står både utstyr, undersøkingsrom og høgt kvalifisert og godt løna folk ledige i store deler av dagen fordi nokon av oss har slurva med planlegginga. Dei tre medisinarstudentane, Christian Kjellmo, Jørgen Schei og Marius Edvardsen har sett nærare på kor omfattande dette problemet er (2009/2010).
Me stiller store krav til helsevesenet: Me vil ha hjelp med sjudommane og dei små og store plagene våre. Og for alle del, dei som treng det mest, er sikkert ikkje seine med å koma når dei får time.
Meir helse for kvar krone. Det er eit mål det synest vera vanskeleg å nå. Men meir helse for same administrative arbeid, ville me i alle fall fått, om kvar og ein av oss tilpassa oss dei timeavtalane me fekk, og faktisk møtte opp når me skulle. Er det for mykje forlangt?
SMS-påminning har redusert talet på ubrukte timar hjå tannlegar. Det vil nok hjelpa mot gløyming, men ikkje mot ynskjet om å styra tidsplanen sjølv og forventninga om at sjukehusa kan innretta seg etter meg.
Ein skulle kanskje tru at det var dei gamle og øre som gløymte timeavtalane sine, dei som får post som dei kanskje ikkje ein gong opnar. Men nei, det er unge menn i byane som gløymer mest.
Me har høge forventningar til helsetenester i landet vårt. "Me bur jo trass alt i eit av dei rikaste landa i verda". Men kva med forventningane til oss sjølv? Er det for mykje forlangt at me rydder plass til time hjå lege, på poliklinikk eller til ein operasjon som me er prioritert for å få?
''''
- Min kommentar tar utgangspunkt i Nordlys
mandag 24. oktober 2011
Kan nokon bruka mi arbeidskraft?
Eg ynskjer å vera i arbeid, men etter nokre år med fleire ryggoperasjonar, måtte eg gje opp det i ein periode. No har eg vore ufør i 6 år, og kroppen er så stabil, at eg våger meg ut i aktivitet att. Nedanfor skisserer eg kva som er min kompetanse og erfaring, men også kva som kan vera avgrensingar.
Har du ein jobb som høver for meg? Alle interesserte er velkomne til å senda ein epost til marit.totland@online.no for nærare informasjon, også nødvendige detaljar om helsa for å forstå korleis eg no kan prøva å koma i arbeid. Dei fleste stillingar må lysast ut og søkjast på, så tips om stillingar er velkomne.
Aktivitet/verv i dag:
* Kommunestyre/-formannskapsmedlem i Kvinnherad kommune. Eg var ordførarkandidat for KrF no i haust.
* Nestleiar i Normisjon
* Vara til Kringkastingsrådet
* Styremedlem i Skudeneshavn historielag
Utdanning: Adjunkt: nordisk, kristendom, psykologi, pedagogikk + ped.sem.
Erfaring:
* Leiar i friv.organisjasjonar
* Lærar, ungd.skule/vidaregåande skule
* Pedagogisk konsulent i "Kyrkja i Noreg 1000 år"
* Ordførar på Bømlo
* Statssekretær (KUF - Bondevik I)
* Direktør, Valen sjukehus
* Adminisitrasjonssjef i Helse Fonna
Styre/råd/utvalserfaring:
Styremedlem Høgskulen Stord/Haugesund, 7 år
Styremedlem Norsk Lærarakedemi, 5 år
Styremedlem Samarbeidsrådet for Sunnhordland, styreleiar 1 år
Medlem av regjeringa sitt utval: Kvalitet i skolen (fram til 1. delinnstilling)
Medlem av regjeringa si ref.gruppe for finansieringssystemet for uh-sektoren
Skriving
* Artiklar av ulik art
* Lærebøker i kristendomskunnskap, småskulen
* Pedagogisk materiell for "Kyrkja i Noreg 1000 år", til alle nivå i skulen
* Lokalhistorie på eige forlag: 5 hefte/bøker med lokalhistorie frå Karmøy/Nordfjord og ein historisk roman; Blåstrømpe (frå 1880, overgangsperioden frå segl til damp)
- Under arbeid: Ein biografi
Foredrag:
For å halda motet oppe i dei åra eg måtte vera svært passiv og knapt kunne ha ei bok på fanget, begynte eg å mala (olje). Dessutan samla eg ein del lokalhistorie på gode dagar og hadde eit par foredrag i semesteret i dei beste periodane. Slik blei noko av tida fylt med innhald, og eg heldt livsmotet oppe. Foredraga har vore på førespurnad frå ulikt hald: Kulturarrangement, festivalar, kyrkjelydar, hum.-frivillige organisasjonar, skuleeigarar, lokalt forskarforbund, politiske fora.
Tema for foredraga, (mange om menneskeverd), har vore:
* Glede - ei alvorleg sak
* Kong Salomo og Jørgen hattemakar
* Dei frivillige og arven dei bringer vidare
* Frivillighet - kvinnene si rolle før og no
* Som dagane går
* Finansiseringssystemet i Universitets- og høgskulesektoren
* Kva har oppveksten å seia for identiteten? Hav, himmel, håp.
* Motiv, frå kyrkje - til stovevegg
* Babettes gjestebud
* Å vera foreldre og beseforeldre
* Husker du? Kvifor er den nære kulturhistoria viktig?
* Kvinne med glede
* Skuleeigar og skuleleiing - korleis gjera kvarandre betre?
* Vegen vidare for KrF - utifrå ideologien i partiet
* Blåstrømpe - levekår rundt 1880
* Julefeiring før og no
* Josef G Larssen, Vestlandets Prøysen
* Ettertanke etter møtet med eit omstreifarliv
* Elias Blix
Stikkord/avgrensingar:
* Større eller mindre stilling er av interesse
* Helst arbeid frå heimekontor/Kvinnherad
* Reise til møte med medarbeidarar eller for å ha foredrag/presentasjonar er ok
* Nav tar ansvar for arbeidsgjevar sin del av sjukepengar, også dei to første vekene ved sjukdom
* Ved lengre arbeidsøkter må eg ha kvilepausar
Elles vil eg tru denne bloggen, "Ut av uføre(t)", og historiebloggen min: Det var ein gong vil gi eit inntrykk av kven eg er og kva eg står for.
Har du ein jobb som høver for meg? Alle interesserte er velkomne til å senda ein epost til marit.totland@online.no for nærare informasjon, også nødvendige detaljar om helsa for å forstå korleis eg no kan prøva å koma i arbeid. Dei fleste stillingar må lysast ut og søkjast på, så tips om stillingar er velkomne.
Aktivitet/verv i dag:
* Kommunestyre/-formannskapsmedlem i Kvinnherad kommune. Eg var ordførarkandidat for KrF no i haust.
* Nestleiar i Normisjon
* Vara til Kringkastingsrådet
* Styremedlem i Skudeneshavn historielag
Utdanning: Adjunkt: nordisk, kristendom, psykologi, pedagogikk + ped.sem.
Erfaring:
* Leiar i friv.organisjasjonar
* Lærar, ungd.skule/vidaregåande skule
* Pedagogisk konsulent i "Kyrkja i Noreg 1000 år"
* Ordførar på Bømlo
* Statssekretær (KUF - Bondevik I)
* Direktør, Valen sjukehus
* Adminisitrasjonssjef i Helse Fonna
Styre/råd/utvalserfaring:
Styremedlem Høgskulen Stord/Haugesund, 7 år
Styremedlem Norsk Lærarakedemi, 5 år
Styremedlem Samarbeidsrådet for Sunnhordland, styreleiar 1 år
Medlem av regjeringa sitt utval: Kvalitet i skolen (fram til 1. delinnstilling)
Medlem av regjeringa si ref.gruppe for finansieringssystemet for uh-sektoren
Skriving
* Artiklar av ulik art
* Lærebøker i kristendomskunnskap, småskulen
* Pedagogisk materiell for "Kyrkja i Noreg 1000 år", til alle nivå i skulen
* Lokalhistorie på eige forlag: 5 hefte/bøker med lokalhistorie frå Karmøy/Nordfjord og ein historisk roman; Blåstrømpe (frå 1880, overgangsperioden frå segl til damp)
- Under arbeid: Ein biografi
Foredrag:
For å halda motet oppe i dei åra eg måtte vera svært passiv og knapt kunne ha ei bok på fanget, begynte eg å mala (olje). Dessutan samla eg ein del lokalhistorie på gode dagar og hadde eit par foredrag i semesteret i dei beste periodane. Slik blei noko av tida fylt med innhald, og eg heldt livsmotet oppe. Foredraga har vore på førespurnad frå ulikt hald: Kulturarrangement, festivalar, kyrkjelydar, hum.-frivillige organisasjonar, skuleeigarar, lokalt forskarforbund, politiske fora.
Tema for foredraga, (mange om menneskeverd), har vore:
* Glede - ei alvorleg sak
* Kong Salomo og Jørgen hattemakar
* Dei frivillige og arven dei bringer vidare
* Frivillighet - kvinnene si rolle før og no
* Som dagane går
* Finansiseringssystemet i Universitets- og høgskulesektoren
* Kva har oppveksten å seia for identiteten? Hav, himmel, håp.
* Motiv, frå kyrkje - til stovevegg
* Babettes gjestebud
* Å vera foreldre og beseforeldre
* Husker du? Kvifor er den nære kulturhistoria viktig?
* Kvinne med glede
* Skuleeigar og skuleleiing - korleis gjera kvarandre betre?
* Vegen vidare for KrF - utifrå ideologien i partiet
* Blåstrømpe - levekår rundt 1880
* Julefeiring før og no
* Josef G Larssen, Vestlandets Prøysen
* Ettertanke etter møtet med eit omstreifarliv
* Elias Blix
Stikkord/avgrensingar:
* Større eller mindre stilling er av interesse
* Helst arbeid frå heimekontor/Kvinnherad
* Reise til møte med medarbeidarar eller for å ha foredrag/presentasjonar er ok
* Nav tar ansvar for arbeidsgjevar sin del av sjukepengar, også dei to første vekene ved sjukdom
* Ved lengre arbeidsøkter må eg ha kvilepausar
Elles vil eg tru denne bloggen, "Ut av uføre(t)", og historiebloggen min: Det var ein gong vil gi eit inntrykk av kven eg er og kva eg står for.
fredag 21. oktober 2011
NAV - KRAV
Mange krev for mykje av Nav,
tenkjer nokon.
Nav krev for mykje av mange,
tenkjer andre.
Ikkje hjelp han, han er lat,
tenkjer nokon.
Smertene mine får du ikkje,
tenkjer andre.
Min båt er så liten
og havet så stort.
Min konto er så liten,
og kravet så stort
Ordningane er mange
og navet så stort,
- for stort?
Om same tema: Kven er dei uføre?
tenkjer nokon.
Nav krev for mykje av mange,
tenkjer andre.
Ikkje hjelp han, han er lat,
tenkjer nokon.
Smertene mine får du ikkje,
tenkjer andre.
Min båt er så liten
og havet så stort.
Min konto er så liten,
og kravet så stort
Ordningane er mange
og navet så stort,
- for stort?
Om same tema: Kven er dei uføre?
tirsdag 18. oktober 2011
Meirverdi og meir verdi
"Det e' så så løye med det!" Når pengane høyrer heime på statsbudsjettet, er det som om dei er komne under ein annan slags logikk enn dei me nyttar til kvardags. Det gjeld både på godt og vondt.
På pluss-sida kan nemnast at det faktisk er sant at staten blit litt fattigare, men landet blir rikare. Når ein gir momsrefusjon for frivillig arbeid, kan fleire få gleda av innsatsen dei frivillige gjer. Det gjeld dei som har organisert arbeidet gjennom institusjonar, men det gjeld også dei som er fotfolk i organisasjonar som held barne- og ungdomsarbeid gåande, år ut og år inn. Derfor var det eit steg i rett retning då regjeringa innførte momsrefusjon for frivillige.
Men så var det dette med budsjettlogikken. Det kunne ikkje bli ein reell refusjon, eit direkte fritak krone for krone, fordi ein ikkje visste om "det var pengar nok". Dermed blei det innført ei ordning som hadde ei kroneramme. For å få den til å fungera, måtte det lagast søknadsrutinar og fordelingssystem. Det var ikkje lurt. Dermed blei ein del av felleskapen sine pengar nytta til adminsitrasjon.
Så skulle refusjonen aukast over nokre år. Dette var mange skeptiske til, då slike løfte er avhengige av rom innan dei komande budsjetta. Og ikkje minst: Dei er avhengige av at presset, merksemda har same styrke, år etter år, slik at første steget ikkje blir ei sovepute, den varsla opptrappinga uteblir og me er eit "løfteuføre". I budsjettet i år er det akkurat det som har skjedd. Statskassa held tilbake pengar som er betalt inn som meirverdi på frivillig arbeid fordi budsjettet skal stramast inn i staden for å trappa opp refusjonen. Spørsmålet er om dette er pengar som gjer staten rikare, men landet fattigare?
Meirverdiavgift er ein del av avgiftssystemet vårt. Avgifta skal leggjast på verdiauken på kvart ledd i "forretningane". Frivllig arbeid i lag og organsiasjonar er ein innsats som frivillige einskildpersonar gjer til beste for små og store. Det gir verkeleg meirverdi, - meir verdi i samfunnet. Dette er ein auka verdi som det bør vera staten si oppgåve å hegna om, oppmuntra og verdsetja.
Utan dei frivillige stoppar Norge, blir det sagt. Utan dei frivllige, ville me hatt et annleis Norge, vil eg seia. Eit Norge med mindre aktivitet. Det kan me leva med. Det som er verre, er at det ville vore eit Norge utan verdien som ligg i at nokon bryr seg, utan betaling. Nokon bryr seg så mykje at dei kjem seg ut, i all salgs ver, uansett dagsform, for å vera der for andre. I tillegg til å gjera ein innsats for andre, må dei ofte streva med å få pengar nok til drifta. Refusjon av meirverdiavgift vil hjelpa på slik at denne delen av arbeidet blir noko lettare. Då kan me får meir verdi i staden for meirverdiavgift!
På pluss-sida kan nemnast at det faktisk er sant at staten blit litt fattigare, men landet blir rikare. Når ein gir momsrefusjon for frivillig arbeid, kan fleire få gleda av innsatsen dei frivillige gjer. Det gjeld dei som har organisert arbeidet gjennom institusjonar, men det gjeld også dei som er fotfolk i organisasjonar som held barne- og ungdomsarbeid gåande, år ut og år inn. Derfor var det eit steg i rett retning då regjeringa innførte momsrefusjon for frivillige.
Men så var det dette med budsjettlogikken. Det kunne ikkje bli ein reell refusjon, eit direkte fritak krone for krone, fordi ein ikkje visste om "det var pengar nok". Dermed blei det innført ei ordning som hadde ei kroneramme. For å få den til å fungera, måtte det lagast søknadsrutinar og fordelingssystem. Det var ikkje lurt. Dermed blei ein del av felleskapen sine pengar nytta til adminsitrasjon.
Så skulle refusjonen aukast over nokre år. Dette var mange skeptiske til, då slike løfte er avhengige av rom innan dei komande budsjetta. Og ikkje minst: Dei er avhengige av at presset, merksemda har same styrke, år etter år, slik at første steget ikkje blir ei sovepute, den varsla opptrappinga uteblir og me er eit "løfteuføre". I budsjettet i år er det akkurat det som har skjedd. Statskassa held tilbake pengar som er betalt inn som meirverdi på frivillig arbeid fordi budsjettet skal stramast inn i staden for å trappa opp refusjonen. Spørsmålet er om dette er pengar som gjer staten rikare, men landet fattigare?
Meirverdiavgift er ein del av avgiftssystemet vårt. Avgifta skal leggjast på verdiauken på kvart ledd i "forretningane". Frivllig arbeid i lag og organsiasjonar er ein innsats som frivillige einskildpersonar gjer til beste for små og store. Det gir verkeleg meirverdi, - meir verdi i samfunnet. Dette er ein auka verdi som det bør vera staten si oppgåve å hegna om, oppmuntra og verdsetja.
Utan dei frivillige stoppar Norge, blir det sagt. Utan dei frivllige, ville me hatt et annleis Norge, vil eg seia. Eit Norge med mindre aktivitet. Det kan me leva med. Det som er verre, er at det ville vore eit Norge utan verdien som ligg i at nokon bryr seg, utan betaling. Nokon bryr seg så mykje at dei kjem seg ut, i all salgs ver, uansett dagsform, for å vera der for andre. I tillegg til å gjera ein innsats for andre, må dei ofte streva med å få pengar nok til drifta. Refusjon av meirverdiavgift vil hjelpa på slik at denne delen av arbeidet blir noko lettare. Då kan me får meir verdi i staden for meirverdiavgift!
fredag 14. oktober 2011
Barnepiken, av Kathryn Stockett - ikkje ei "Damebok"
Flyplassar er ein grei stad for impulsive bokkjøp, med lesetid tilgjengeleg i umiddelbar nærleik. Derfor stimte eg bort til bokdisken på Flesland i går for å finna noko kjekt for tur-retur Bergen - Oslo.
Men det som møtte meg før eg kom innanfor bokområdet, var ei hylle frå golv til tak, skilta med "Damer". Nei, eg hadde eg ikkje gått feil. Toalettene låg like ved, men med fine skilt av trengande damer og menn. Eg kika lenger inn over for å sjå om det også var hyller merka med "Herrer". Det var det ikkje, - ikkje ein gong nokon som var merka med "Menn".
Eg visste straks at bøkene i damehylla slet ikkje var noko for meg, enda eg er ei dame (kvinne, 50 + er vel ei dame?) Vel er eg ikkje ei ekte rødstrømpe, berre ei blåstrømpe, men likevel; Dette var det ikkje verd å bruka så mykje tid på. Likevel var det nett det eg gjorde; eg brukte tid på det; ikkje på å bla i bøkene, men på å tenkja over saka. Damebøker i 2011? Var det ikkje andre overskrifter som kunne gjort betre greie for kategorien?
Og eg som var på jakt etter ei bok som eg har gjort eit veddemål om med ei anna dame. Viss eg ikkje har lese boka innan me møtest, er det eg som skal spandera kaffe på henne. Ikkje noko veddemål med stor økonomisk risiko, men likevel eit veddemål eg gjerne vil vinna. Derfor kika eg forbi damebøkene på leit etter "Barnepiken" av Kathryn Stockett. Tittelen skulle vel tyda på at det her var snakk om ei damebok. Men nei, dette er ei bok om damer - for alle. For som Ibsen sa: Det er ikkje kvinnesak, det er menneskesak, då han blei spurt om dei realistiske skodespela hans handla om kvinnesak. Og Ibsen sitt svar kan så godt nyttast om "Barnepiken": Det er ikkje kvinnesak, det er menneskesak fordi det handlar om likeverd mellom meir enn kjønn, det handlar om det vilkårslause likeverdet, og då spesielt på tvers av hudfarge.
Meir bør ikkje seiast om "Barnepiken". Du bør lesa boka eller sjå filmen sjølv. Eg har berre lese 2/3 av boka og har filmen til gode, men våger likevel å råda deg til å bruka tid på forteljinga til Kathryn Stockett. Du får høve til å le, tenkja og vurdera mens du les.
"Forandringer begynner i det små" står det utanpå boka. Like rettar på tvers av hudfarge har det tatt tid å få. Eller forresten: Har me fått det meir enn i bokstaven? Er me framleis i uføret der me måler kvarandre etter ytre kriterier?
..
Og så, - ein time etter at dette blogginnlegget er lagt ut, blir eg via Twitter gjort merksam på at dette faktisk er eit aktuelt debatt-tema. Arve Juritsen har uttalt seg om temaet dameromanar og debatten går: Les Arve Juritsen sitt syn på saka
Eg ser av ulike innelgg i debatten at Saras nøkkel også skal tilhøyra kategorien dameromanar i fylgje nokon. Ja, er det ein dameroman, så trur eg at eg forlet debatten. Då blir heile diskusjonen utan "utgangspunkt". Ei bok som til dei grader har fokus på overtramp mot menneskeverdet, kan ikkje få ein damboketikett. Eg seier igjen med Ibsen: Det er menneskesak, altså menneskebøker, og det er så absurd at det i seg sjølv skulle vera argument nok for å sløyfa heile omgrepet.
Men det som møtte meg før eg kom innanfor bokområdet, var ei hylle frå golv til tak, skilta med "Damer". Nei, eg hadde eg ikkje gått feil. Toalettene låg like ved, men med fine skilt av trengande damer og menn. Eg kika lenger inn over for å sjå om det også var hyller merka med "Herrer". Det var det ikkje, - ikkje ein gong nokon som var merka med "Menn".
Eg visste straks at bøkene i damehylla slet ikkje var noko for meg, enda eg er ei dame (kvinne, 50 + er vel ei dame?) Vel er eg ikkje ei ekte rødstrømpe, berre ei blåstrømpe, men likevel; Dette var det ikkje verd å bruka så mykje tid på. Likevel var det nett det eg gjorde; eg brukte tid på det; ikkje på å bla i bøkene, men på å tenkja over saka. Damebøker i 2011? Var det ikkje andre overskrifter som kunne gjort betre greie for kategorien?
Og eg som var på jakt etter ei bok som eg har gjort eit veddemål om med ei anna dame. Viss eg ikkje har lese boka innan me møtest, er det eg som skal spandera kaffe på henne. Ikkje noko veddemål med stor økonomisk risiko, men likevel eit veddemål eg gjerne vil vinna. Derfor kika eg forbi damebøkene på leit etter "Barnepiken" av Kathryn Stockett. Tittelen skulle vel tyda på at det her var snakk om ei damebok. Men nei, dette er ei bok om damer - for alle. For som Ibsen sa: Det er ikkje kvinnesak, det er menneskesak, då han blei spurt om dei realistiske skodespela hans handla om kvinnesak. Og Ibsen sitt svar kan så godt nyttast om "Barnepiken": Det er ikkje kvinnesak, det er menneskesak fordi det handlar om likeverd mellom meir enn kjønn, det handlar om det vilkårslause likeverdet, og då spesielt på tvers av hudfarge.
Meir bør ikkje seiast om "Barnepiken". Du bør lesa boka eller sjå filmen sjølv. Eg har berre lese 2/3 av boka og har filmen til gode, men våger likevel å råda deg til å bruka tid på forteljinga til Kathryn Stockett. Du får høve til å le, tenkja og vurdera mens du les.
"Forandringer begynner i det små" står det utanpå boka. Like rettar på tvers av hudfarge har det tatt tid å få. Eller forresten: Har me fått det meir enn i bokstaven? Er me framleis i uføret der me måler kvarandre etter ytre kriterier?
..
Og så, - ein time etter at dette blogginnlegget er lagt ut, blir eg via Twitter gjort merksam på at dette faktisk er eit aktuelt debatt-tema. Arve Juritsen har uttalt seg om temaet dameromanar og debatten går: Les Arve Juritsen sitt syn på saka
Eg ser av ulike innelgg i debatten at Saras nøkkel også skal tilhøyra kategorien dameromanar i fylgje nokon. Ja, er det ein dameroman, så trur eg at eg forlet debatten. Då blir heile diskusjonen utan "utgangspunkt". Ei bok som til dei grader har fokus på overtramp mot menneskeverdet, kan ikkje få ein damboketikett. Eg seier igjen med Ibsen: Det er menneskesak, altså menneskebøker, og det er så absurd at det i seg sjølv skulle vera argument nok for å sløyfa heile omgrepet.
tirsdag 11. oktober 2011
Kven er dei uføre?
Tankar om å vera ufør som dessverre ikkje går ut på dato:
Etter at eg blei arbeidsufør, har eg møtt mange andre som ikkje kan ta del i arbeidslivet på grunn av helsa. Ikkje sjeldan sit eg att med eit inntrykk av at "ingen er vanlege uføre", alle definerer seg sjølv som eit unntak; Det er noko heilt spesielt som gjer at dei ikkje er i arbeid lenger. Dei høyrer altså ikkje til gruppa "dei uføre", underforstått dei som ikkje gidd arbeida, som er late, sytete, snyltar på staten og ser på TV dag og natt fordi det er enklast slik.
Sjølvsagt høyrer ikkje dei eg møter til i ei slik gruppe. Det gjer ikkje eg heller. Eg seier til meg sjølv at eg ikkje treng forsvara meg, men dei første åra eg var ufør, understreka eg alltid at eg var arbeidsufør, ikkje uføretrygda. Eg var ikkje ute etter trygda, pengane, men eg hadde ein kropp som ikkje tålte meir. Og sidan stoda var slik, fekk eg då trygd fordi eg var ufør. Truleg var det få av dei eg møtte som oppfatta skilnaden. Men det var ei slags sjølvmedisinering.
For tida definerer eg meg sjølv som ein ufør som er på veg ut av uføret. Eg trur det skal gå. Det neste halvåret vil gje ein del svar. Både her på bloggen og i lokalpressa har eg spurt: Kan nokon bruka mi arbeidskraft? Også i denne situasjonen kjenner eg på det same: Det er så mykje kjekkare å seia at eg håper å koma i arbeid att, enn berre konstantera at eg er arbeidsufør, sjølvsagt fordi det er ein meir optimistisk status, men også fordi eg då på ny definerer meg utanfor kategorien "vanleg ufør".
Restarbeidsevne heiter det, - det eg og mange andre tar tak i når helsa stabiliserer seg. Restarbeidsevne, eit ord som opplevest som piskeslag når du verkeleg ligg nede, men som kan vera redninga når ei ser lys i andre enden av tunnellen. Uføre reagerer derfor svært ulikt på å bli møtt med argumentet om å finne restarbeidsevnen.
Det finnest fordommar om uføre, og desse finnest også mellom oss uføre. Eg trur det er derfor me lagar eige forsvar med ord og tankar, og reagerer kjapt når det blir gjort endringar med økonomiske og praktiske ordningar som gjeld oss, som no når uføremeldinga skal handsamast. All endring som synest å vera som ein reduksjon av eit tilbod, blir tolka som eit åtak "på oss uføre " fordi dei som styrer "forstår ingenting".
"Nei", seier du som er ufør som les dette. "Det du skriv her kjenner eg meg ikkje igjen i." Nei, det er nok mange som ikkje kjenner seg igjen. Uføre er nemleg like ulike som alle andre. Me er i ulike livssituasjonar, har forskjellige sjukdomar eller skader, opplever situasjonen svært ulikt og reagerer ulikt. Me har ein ting felles: Me mottar uføretrygd, og det har ein medisinsk årsak. På medisinsk grunnlag har ein etter nøye vurdering funne ut at kroppen ikkje maktar utfordringa ved arbeid. Konklusjonen er lik, sjølv om ikkje alltid årsaka er synleg for andre enn ein sjølv.
Kven er så dei uføre? Konklusjonen må bli at dei ikkje er noko einsarta gruppe. Det er viktig for alle som snakkar om dei uføre å vita, men det er også viktig for oss som er uføre å hugsa dette.
......
Fleire innlegg om å meistra det å vera ufør og ulike aktuelle politiske spørsmål, finn du på sidene "Meistring" og "Økonomiske og praktiske spørsmål" øvst i bloggen.
Etter at eg blei arbeidsufør, har eg møtt mange andre som ikkje kan ta del i arbeidslivet på grunn av helsa. Ikkje sjeldan sit eg att med eit inntrykk av at "ingen er vanlege uføre", alle definerer seg sjølv som eit unntak; Det er noko heilt spesielt som gjer at dei ikkje er i arbeid lenger. Dei høyrer altså ikkje til gruppa "dei uføre", underforstått dei som ikkje gidd arbeida, som er late, sytete, snyltar på staten og ser på TV dag og natt fordi det er enklast slik.
Sjølvsagt høyrer ikkje dei eg møter til i ei slik gruppe. Det gjer ikkje eg heller. Eg seier til meg sjølv at eg ikkje treng forsvara meg, men dei første åra eg var ufør, understreka eg alltid at eg var arbeidsufør, ikkje uføretrygda. Eg var ikkje ute etter trygda, pengane, men eg hadde ein kropp som ikkje tålte meir. Og sidan stoda var slik, fekk eg då trygd fordi eg var ufør. Truleg var det få av dei eg møtte som oppfatta skilnaden. Men det var ei slags sjølvmedisinering.
For tida definerer eg meg sjølv som ein ufør som er på veg ut av uføret. Eg trur det skal gå. Det neste halvåret vil gje ein del svar. Både her på bloggen og i lokalpressa har eg spurt: Kan nokon bruka mi arbeidskraft? Også i denne situasjonen kjenner eg på det same: Det er så mykje kjekkare å seia at eg håper å koma i arbeid att, enn berre konstantera at eg er arbeidsufør, sjølvsagt fordi det er ein meir optimistisk status, men også fordi eg då på ny definerer meg utanfor kategorien "vanleg ufør".
Restarbeidsevne heiter det, - det eg og mange andre tar tak i når helsa stabiliserer seg. Restarbeidsevne, eit ord som opplevest som piskeslag når du verkeleg ligg nede, men som kan vera redninga når ei ser lys i andre enden av tunnellen. Uføre reagerer derfor svært ulikt på å bli møtt med argumentet om å finne restarbeidsevnen.
Det finnest fordommar om uføre, og desse finnest også mellom oss uføre. Eg trur det er derfor me lagar eige forsvar med ord og tankar, og reagerer kjapt når det blir gjort endringar med økonomiske og praktiske ordningar som gjeld oss, som no når uføremeldinga skal handsamast. All endring som synest å vera som ein reduksjon av eit tilbod, blir tolka som eit åtak "på oss uføre " fordi dei som styrer "forstår ingenting".
"Nei", seier du som er ufør som les dette. "Det du skriv her kjenner eg meg ikkje igjen i." Nei, det er nok mange som ikkje kjenner seg igjen. Uføre er nemleg like ulike som alle andre. Me er i ulike livssituasjonar, har forskjellige sjukdomar eller skader, opplever situasjonen svært ulikt og reagerer ulikt. Me har ein ting felles: Me mottar uføretrygd, og det har ein medisinsk årsak. På medisinsk grunnlag har ein etter nøye vurdering funne ut at kroppen ikkje maktar utfordringa ved arbeid. Konklusjonen er lik, sjølv om ikkje alltid årsaka er synleg for andre enn ein sjølv.
Kven er så dei uføre? Konklusjonen må bli at dei ikkje er noko einsarta gruppe. Det er viktig for alle som snakkar om dei uføre å vita, men det er også viktig for oss som er uføre å hugsa dette.
......
Fleire innlegg om å meistra det å vera ufør og ulike aktuelle politiske spørsmål, finn du på sidene "Meistring" og "Økonomiske og praktiske spørsmål" øvst i bloggen.
søndag 9. oktober 2011
Proveny-auken etter særfrådrag ved kronisk sjukdom - la ikkje kronene renna ut i sanden, Bjurstrøm!
Me må heilt tilbake til 1930-talet for å finna innføringa av særfrådrag for kronisk sjuke. Etter den tida har mykje endra seg, både når det gjeld sosiale ordningar og helsetilbodet. Når ein no konkluderer med at ordninga som utgjer totalt vel 300 millionar i året er eit tungvint og treffer dårleg, bør det kunne aksepterast av dei som i dag har frådraget av ein grunn: Finansdepartentet lovar at tilskotet skal fordelast til same grupper på ein betre måte, og har skissert korleis det skal skje det første året når ordninga blir gradvis trappa ned. Så langt – alt vel.
Men så kjem setninga som uroar meg: Finansdepartementet skriv: "Den resterende provenyøkningen fra å avvikle ordningen disponeres i forbindelse med budsjettprosessene i den resterende avviklingsperioden, det vil si i budsjettene for 2013 og 2014."
Proveny er eit kjekt ord. Dei som har vore nær prosessen med statsbudsjettet veit at ordet "provenynøytralt er eit flott ord: Det inneber at ei ordning kan vidareførast/innførast utan at det kostar noko; det aukar ikkje utgiftsida i budsjettet. Når det gjeld særfrådraget, vil det gi ei proveny-auke, det blir altså pengar "ledige". Slike synlege kroner i budsjettet er mykje lettare å få nytta enn om ein vil finna dei "på ny". Derfor, statsråd Bjurstrøm, stå vakt om desse kronene. Bruk dei fornuftig til beste for dei som treng dei mest. La dei for all del ikkje renna ut i sanden! Og hugs me reknar med at pengane som i dag blir nytta til den dyre administreringa av ordninga, også blir tatt vel vare på ,- då dette ligg innan det som er proveny-nøytralt.
Det er meir å lesa om sak på Finansdepartementet si heimeside. Her er eit utdrag derifrå:
Departementet mener dagens særfradragsordning ikke kan videreføres. Etter å ha vurdert ulike løsninger foreslår departementet å oppheve skatteloven § 6-83, og at særfradraget for store sykdomsutgifter fases ut over en periode på tre år. I 2012 tas utgifter til tannbehandling, transport og bolig helt ut av ordningen. Samtidig stenges ordningen for nye brukere. Midlene som frigjøres ved avvikling av ordningen, brukes til å styrke eksisterende ordninger på utgiftssiden med tilsvarende formål. For 2012 foreslås det å styrke folketrygdens refusjonstakster til tannbehandling, Husbankens tilskuddsordning til etablering og tilpasning av bolig, folketrygdens bilstønadsordning for gruppe 2-biler for barn og unge samt Diabetesforbundets arbeid med motivasjonsgrupper og å oppdage diabetes tidlig. Den resterende provenyøkningen fra å avvikle ordningen disponeres i forbindelse med budsjettprosessene i den resterende avviklingsperioden, det vil si i budsjettene for 2013 og 2014. Bruken av tilgjengelige midler i framtidige budsjetter vurderes i dialog med brukerorganisasjoner.
Men så kjem setninga som uroar meg: Finansdepartementet skriv: "Den resterende provenyøkningen fra å avvikle ordningen disponeres i forbindelse med budsjettprosessene i den resterende avviklingsperioden, det vil si i budsjettene for 2013 og 2014."
Proveny er eit kjekt ord. Dei som har vore nær prosessen med statsbudsjettet veit at ordet "provenynøytralt er eit flott ord: Det inneber at ei ordning kan vidareførast/innførast utan at det kostar noko; det aukar ikkje utgiftsida i budsjettet. Når det gjeld særfrådraget, vil det gi ei proveny-auke, det blir altså pengar "ledige". Slike synlege kroner i budsjettet er mykje lettare å få nytta enn om ein vil finna dei "på ny". Derfor, statsråd Bjurstrøm, stå vakt om desse kronene. Bruk dei fornuftig til beste for dei som treng dei mest. La dei for all del ikkje renna ut i sanden! Og hugs me reknar med at pengane som i dag blir nytta til den dyre administreringa av ordninga, også blir tatt vel vare på ,- då dette ligg innan det som er proveny-nøytralt.
Det er meir å lesa om sak på Finansdepartementet si heimeside. Her er eit utdrag derifrå:
Departementet mener dagens særfradragsordning ikke kan videreføres. Etter å ha vurdert ulike løsninger foreslår departementet å oppheve skatteloven § 6-83, og at særfradraget for store sykdomsutgifter fases ut over en periode på tre år. I 2012 tas utgifter til tannbehandling, transport og bolig helt ut av ordningen. Samtidig stenges ordningen for nye brukere. Midlene som frigjøres ved avvikling av ordningen, brukes til å styrke eksisterende ordninger på utgiftssiden med tilsvarende formål. For 2012 foreslås det å styrke folketrygdens refusjonstakster til tannbehandling, Husbankens tilskuddsordning til etablering og tilpasning av bolig, folketrygdens bilstønadsordning for gruppe 2-biler for barn og unge samt Diabetesforbundets arbeid med motivasjonsgrupper og å oppdage diabetes tidlig. Den resterende provenyøkningen fra å avvikle ordningen disponeres i forbindelse med budsjettprosessene i den resterende avviklingsperioden, det vil si i budsjettene for 2013 og 2014. Bruken av tilgjengelige midler i framtidige budsjetter vurderes i dialog med brukerorganisasjoner.
søndag 2. oktober 2011
Større enn NM, EM og VM.
NM, EM, og VM
er for dei som blir meistrar,
dei som når toppen.
Meistring er for dei
som når eit lite steg lenger
- ikkje kvar dag
men av og til.
Somme tider går det bakover,
men like etter:
framover på ny,
eit lite steg eller to.
Ein meister tapar oftast,
vinn av og til.
Ein som meistrar livet sitt
har ofte tapt mykje
og har myje å vinna.
er for dei som blir meistrar,
dei som når toppen.
Meistring er for dei
som når eit lite steg lenger
- ikkje kvar dag
men av og til.
Somme tider går det bakover,
men like etter:
framover på ny,
eit lite steg eller to.
Ein meister tapar oftast,
vinn av og til.
Ein som meistrar livet sitt
har ofte tapt mykje
og har myje å vinna.
torsdag 15. september 2011
Det er tid for logg, ikkje blogg (weblogg)
Det er lite nytt å lesa på bloggen min for tida. Det skuldast at ei lita svart bok har overtatt. Eg skriv logg. For valet er over, og dagen for tal og namn har me lagt bak oss. No er det tid for forhandlingar, og når ein sit på vippen, blir det travle dagar.
Den vesle svarte inneheld no tankar og opplysningar, tidspunkt og rekkefølgje på samtalar med eigne folk og andre parti.
Ein logg er heit nødvendig. For me trur jo at me fylgjer eit logisk resonnement og handlar utifrå det, men skal ein i ettertid finna ut kvifor ting blei som dei blei, kan det vera vanskeleg å spora eigne tankar baklengs.
Derfor, loggen fyllest med kronglete bokstavar. Ingen fare om nokon får tak i boka. Når det gjeld handskrifta, er alt som før: Ein gong ein av gutane kom til skulen med underskrift som skulle visast læraren, kommenterte læraren med stor medkjensle: "Å er det far din som har skrive under med venstrehanda no som han går med handa i gips.?" "Å nei," måtte guten svara: "Det er mamma som har skrive under.
Den vesle svarte inneheld no tankar og opplysningar, tidspunkt og rekkefølgje på samtalar med eigne folk og andre parti.
Ein logg er heit nødvendig. For me trur jo at me fylgjer eit logisk resonnement og handlar utifrå det, men skal ein i ettertid finna ut kvifor ting blei som dei blei, kan det vera vanskeleg å spora eigne tankar baklengs.
Derfor, loggen fyllest med kronglete bokstavar. Ingen fare om nokon får tak i boka. Når det gjeld handskrifta, er alt som før: Ein gong ein av gutane kom til skulen med underskrift som skulle visast læraren, kommenterte læraren med stor medkjensle: "Å er det far din som har skrive under med venstrehanda no som han går med handa i gips.?" "Å nei," måtte guten svara: "Det er mamma som har skrive under.
søndag 11. september 2011
Mykje humor i politikken.
Ingen valkamp i dag. Valet er allereie i gong. Men det må vera lov å mimra litt etter mange år i politikken. Politiske medspelarar og motstandarar har gjennom åra sett farge på det politiske kvardagsarbeidet.
Her er utvalde replikkar og episodar å kosa seg med, nokre av dei kunne føra ut i uføret, andre kunne vera ein hjelp ut av uføret:
Sagt frå talarstolen:
Klasikaren alle politikarar kan ha bruk for som innleiing til eit innlegg eller kommentar til innlegg frå ein annan:
Det står ein kvar representant fritt å gje uttrykk for den forvirring som råder i hans indre.
Stortingspresident Hambro
Du er velkomen til å leggja til liknande episodar i kommentarfeltet.
Treng du hjerntrim og avveksling i løpet av dagen for å få tankane over på nok anna, finn du gamle gåter her som ikkje er løyste på ein, to, tre.
Her er utvalde replikkar og episodar å kosa seg med, nokre av dei kunne føra ut i uføret, andre kunne vera ein hjelp ut av uføret:
Sagt frå talarstolen:
Klasikaren alle politikarar kan ha bruk for som innleiing til eit innlegg eller kommentar til innlegg frå ein annan:
Det står ein kvar representant fritt å gje uttrykk for den forvirring som råder i hans indre.
- Mitt parti er prinsipielt i mot. Eg må derfor stemma i mot, men eg håper ingen andre gjer det same. Frp
- Eg vil minne om at gravferdstønaden er ein eingongsstønad, Magnhild, Meltvet Kleppa, Sp
- Eg held i halen på noko stort, Lars Sponheim, Venstre, på juleavslutninga til regjeringskollegiet 1997
- Jaja, no kjem det seg, sa statsråden på talarstolen, som innsmett i ein tale han tydelegvis ikkje hadde skrive sjølv
Stortingspresident Hambro
Du er velkomen til å leggja til liknande episodar i kommentarfeltet.
Treng du hjerntrim og avveksling i løpet av dagen for å få tankane over på nok anna, finn du gamle gåter her som ikkje er løyste på ein, to, tre.
fredag 2. september 2011
Nasjonale prøvar, eit verktøy - ikkje eit nytt skulefag
Det blir fortalt om elevar som strevar med for stort prøvepress. Vekeprøvar, les me om. Vekeprøvar, kva er det? Er testinga gått av sporet?
Dette har eg skrive før om temaet som synest å vera like aktuelt no, somaren 2013:
Lærarane er urolege, for å seia det mildt. Dei meiner både dei og elevane nyttar for mykje tid til prøvar, mellom anna til nasjonale prøvane. Er skulen komen i eit uføre?
Nasjonale prøvar skal fortelja kva elevane i landet kan, og dei skal visa kva nivå elevane i kvar kommune og kvar skule ligg på samanlikna med andre.
Prøvane blei innførte fordi me skilde oss ut internasjonalt: Norge brukte meir pengar enn dei fleste land på skule, men visste svært lite om kva elevane fekk med seg i løpet av skuletida.
Då prøvane blei innførte, var det mange av oss som var urolege for at slike prøvar skulle ta merksemda frå den vanlege undervisning og frå tida læraren har til den einskilde eleven. Eg sat i det regjeringsoppnemnde utvalet som sa at me måtte vita meir om kvaliteten i skulen, men me hadde også klart for oss at det alltid er det du måler, som lett får mest tid og merksemd. Det blei derfor sagt frå om at dette ikkje måtte skje. Prøvane skulle ikkje styra undervisninga, dei skulle vera eit måleinstrument for å finna status og for å finna dei felta skulane burde forbetra. Viss til dømes resultatet fleire år på rad er dårleg i engelsk, burde ein sjå på lokale forhold som mellom anna kompetansen hjå læraren og samansetjing av elevar, for å finna ei forklaring og for å styrkja innsatsen om ein finn svake punkt.
Når lærarane fortel at klassane må trena på dei nasjonale prøvane fordi dei er så ulike det elevane elles får av oppgåver, at dei må trena på å løysa oppgåvene, har opplegget gått av sporet. Det var aldri intensjonen med desse prøvane. Dei skulle visa nivået, ikkje bli eit skulefag i seg sjølv.
Kvinnherad kommune har som mål å koma midt på treet i nasjonal samanheng, noko som inneber at me må koma høgare enn i dag Dette må stå ved lag, - for elevane si skuld! Men dersom lærarane som fortel om tidsbruken i samband med dei nye prøvane har rett, må me gå nærare inn i saka. Dersom prøvane bommar, dersom dei måler det dei er laga for å måla, og ikkje resultatet av vanleg undervisning utifrå læreplanmåla, skal dei ikkje få stressa skulekvardagen. Det viktige er at skulen har fokus på at den einskilde eleven får nytta sine evner og får strekkja seg stadig lenger.
Dersom fokuset på prøvar blir så sterkt at det blir mindre tid til å sjå den einskilde eleven, set skulen krossfot på seg sjølv. Dette er i tilfelle ein alvorleg situasjon som eg meiner at komiteen som har ansvar for skulen i kommunen må sjå nærare på. Me ynskjer ein god skule i Kvinnherad. Me kan ikkje la vera å nytta nasjonale prøvar, men dersom dei styrer undervisninga og likevel ikkje testar ut utbyte elevane har av undervisninga, bør me politisk gje skulane melding om å styra unna "trening av prøving". I tillegg bør me melda frå til sentrale styresmakter slik at sjølve prøvane blir endra så dei gjer den jobben dei skal.
Dersom dei som kjenner skulekvardagen meiner at prøvane er eit godt verktøy, skal me halda fram med å nytta tid på dei, men det må alltid vera slik at prøvar og metodar skal vera verktøy, aldri mål i seg sjølv. Måla er innhaldet i faga, livskunnskap med verdival, realisering av den einskilde sine evner, praktisk, teoretisk og menneskeleg og trening i å leve saman i eit samfunn.
Dette er eit innlegg som eg skreiv for lenge sidan. Det digitale Lærarrådet fann det i si tid interessant og aktuelt, og la det på bloggen sin her.
VG fann det på Lærarråd og la det ut på Lesernes VG. Så da går debatten vidare. (aug.2012)
Dette har eg skrive før om temaet som synest å vera like aktuelt no, somaren 2013:
Lærarane er urolege, for å seia det mildt. Dei meiner både dei og elevane nyttar for mykje tid til prøvar, mellom anna til nasjonale prøvane. Er skulen komen i eit uføre?
Nasjonale prøvar skal fortelja kva elevane i landet kan, og dei skal visa kva nivå elevane i kvar kommune og kvar skule ligg på samanlikna med andre.
Prøvane blei innførte fordi me skilde oss ut internasjonalt: Norge brukte meir pengar enn dei fleste land på skule, men visste svært lite om kva elevane fekk med seg i løpet av skuletida.
Då prøvane blei innførte, var det mange av oss som var urolege for at slike prøvar skulle ta merksemda frå den vanlege undervisning og frå tida læraren har til den einskilde eleven. Eg sat i det regjeringsoppnemnde utvalet som sa at me måtte vita meir om kvaliteten i skulen, men me hadde også klart for oss at det alltid er det du måler, som lett får mest tid og merksemd. Det blei derfor sagt frå om at dette ikkje måtte skje. Prøvane skulle ikkje styra undervisninga, dei skulle vera eit måleinstrument for å finna status og for å finna dei felta skulane burde forbetra. Viss til dømes resultatet fleire år på rad er dårleg i engelsk, burde ein sjå på lokale forhold som mellom anna kompetansen hjå læraren og samansetjing av elevar, for å finna ei forklaring og for å styrkja innsatsen om ein finn svake punkt.
Når lærarane fortel at klassane må trena på dei nasjonale prøvane fordi dei er så ulike det elevane elles får av oppgåver, at dei må trena på å løysa oppgåvene, har opplegget gått av sporet. Det var aldri intensjonen med desse prøvane. Dei skulle visa nivået, ikkje bli eit skulefag i seg sjølv.
Kvinnherad kommune har som mål å koma midt på treet i nasjonal samanheng, noko som inneber at me må koma høgare enn i dag Dette må stå ved lag, - for elevane si skuld! Men dersom lærarane som fortel om tidsbruken i samband med dei nye prøvane har rett, må me gå nærare inn i saka. Dersom prøvane bommar, dersom dei måler det dei er laga for å måla, og ikkje resultatet av vanleg undervisning utifrå læreplanmåla, skal dei ikkje få stressa skulekvardagen. Det viktige er at skulen har fokus på at den einskilde eleven får nytta sine evner og får strekkja seg stadig lenger.
Dersom fokuset på prøvar blir så sterkt at det blir mindre tid til å sjå den einskilde eleven, set skulen krossfot på seg sjølv. Dette er i tilfelle ein alvorleg situasjon som eg meiner at komiteen som har ansvar for skulen i kommunen må sjå nærare på. Me ynskjer ein god skule i Kvinnherad. Me kan ikkje la vera å nytta nasjonale prøvar, men dersom dei styrer undervisninga og likevel ikkje testar ut utbyte elevane har av undervisninga, bør me politisk gje skulane melding om å styra unna "trening av prøving". I tillegg bør me melda frå til sentrale styresmakter slik at sjølve prøvane blir endra så dei gjer den jobben dei skal.
Dersom dei som kjenner skulekvardagen meiner at prøvane er eit godt verktøy, skal me halda fram med å nytta tid på dei, men det må alltid vera slik at prøvar og metodar skal vera verktøy, aldri mål i seg sjølv. Måla er innhaldet i faga, livskunnskap med verdival, realisering av den einskilde sine evner, praktisk, teoretisk og menneskeleg og trening i å leve saman i eit samfunn.
Dette er eit innlegg som eg skreiv for lenge sidan. Det digitale Lærarrådet fann det i si tid interessant og aktuelt, og la det på bloggen sin her.
VG fann det på Lærarråd og la det ut på Lesernes VG. Så da går debatten vidare. (aug.2012)
Ingen "lyseblå elefantar"!
Over halvvegs i den intense valkampen gjer eg meg nokre tankar:
Er kommentarane og dommane i media i tråd med folks forventningar og ynskje?
Har me ein sakleg debatt, er me kjedelege
Er me skarpe og aggressive, er me kranglete
Seier me kva konkrete saker me vil prioritera, fleskar me til
Vil me ha økonomisk kontroll, er me viljelause
Eg trur dette er eit medieperspektiv på politikken.
Sjølvsagt skal veljarane vita kva politikarane går til val på, så dei kan velja parti på eit sakleg grunnlag. Eg trur dei fleste veljarane er ute etter sakleg informasjon og eit visst kjennskap til personane dei skal velja mellom.
Lokalt har me til no hatt ein valkamp med ganske låg temperatur. Dei som har venta på dei fantasirike utspela, er blitt skuffa. Heldigvis. Me er ikkje tente med "lyseblå elefantar" som dukkar opp i valkamptider og gøymer seg dei fire åra i mellom. Den beste valkampen ein kan driva, må vera den innsatsen ein gjer i mellom vala.
Er kommentarane og dommane i media i tråd med folks forventningar og ynskje?
Har me ein sakleg debatt, er me kjedelege
Er me skarpe og aggressive, er me kranglete
Seier me kva konkrete saker me vil prioritera, fleskar me til
Vil me ha økonomisk kontroll, er me viljelause
Eg trur dette er eit medieperspektiv på politikken.
Sjølvsagt skal veljarane vita kva politikarane går til val på, så dei kan velja parti på eit sakleg grunnlag. Eg trur dei fleste veljarane er ute etter sakleg informasjon og eit visst kjennskap til personane dei skal velja mellom.
Lokalt har me til no hatt ein valkamp med ganske låg temperatur. Dei som har venta på dei fantasirike utspela, er blitt skuffa. Heldigvis. Me er ikkje tente med "lyseblå elefantar" som dukkar opp i valkamptider og gøymer seg dei fire åra i mellom. Den beste valkampen ein kan driva, må vera den innsatsen ein gjer i mellom vala.
torsdag 25. august 2011
Makt og avmakt - røynsle med begge er nyttig kompetanse for ein ordførar
- Du ligg på govlet på store deler av kommunestyremøtene, har me sett. Kan du då vera ordførar?
Spørsmålet kom frå debattleiaren på den lokale ordførarkandidatdebatten i den runden der alle skulle få eit særleg vanskeleg spørsmål.
For meg var det eit vanskeleg, men lett spørsmål. Og det var frigjerande at problemstillinga blei reist utan at eg sjølv måtte ta det opp.
Svaret mitt var:
Eg har hatt mykje makt i periodar av livet, mellom anna som direktør, ordførar og politisk nestkommanderande i eit stort departement.
Eg har også opplevd avmakt; å måtte be om eit glas vatn, å liggja strekk ut i periodar og sjå verda nedanfrå utan å kunne prestera, men heller vera avhengig av hjep får familie og samfunn.
Ein slik kombinasjon av røynsle trur eg kan vera eit godt utgangspunkt for å arbeida for å styrkja kommunen og samstundes skjøna at ein skal tena folket.
Eg har ein del avgrensingar når det gjeld forflytting og bæring. Under føredrag og innleiingar, vil eg ha nytte av å liggja, under intense frekvensar, samtale og forhandlingar vil eg sitja ved bordet som eg har gjort her i keld. Når det gjeld å koma seg frå stad til stad, må eg ta nokre omsyn. Eg kan ikkje flytta ein koffert, men eg kan flytta ein tanke!
Bakgrunn for saka: Ordførarkandidat og ufør i valkamptider
PS: Eg blei ikkje ordførar, men fekk fast plass - liggeplass - i formannskap og kommuenestyre.
Spørsmålet kom frå debattleiaren på den lokale ordførarkandidatdebatten i den runden der alle skulle få eit særleg vanskeleg spørsmål.
For meg var det eit vanskeleg, men lett spørsmål. Og det var frigjerande at problemstillinga blei reist utan at eg sjølv måtte ta det opp.
Svaret mitt var:
Eg har hatt mykje makt i periodar av livet, mellom anna som direktør, ordførar og politisk nestkommanderande i eit stort departement.
Eg har også opplevd avmakt; å måtte be om eit glas vatn, å liggja strekk ut i periodar og sjå verda nedanfrå utan å kunne prestera, men heller vera avhengig av hjep får familie og samfunn.
Ein slik kombinasjon av røynsle trur eg kan vera eit godt utgangspunkt for å arbeida for å styrkja kommunen og samstundes skjøna at ein skal tena folket.
Eg har ein del avgrensingar når det gjeld forflytting og bæring. Under føredrag og innleiingar, vil eg ha nytte av å liggja, under intense frekvensar, samtale og forhandlingar vil eg sitja ved bordet som eg har gjort her i keld. Når det gjeld å koma seg frå stad til stad, må eg ta nokre omsyn. Eg kan ikkje flytta ein koffert, men eg kan flytta ein tanke!
Bakgrunn for saka: Ordførarkandidat og ufør i valkamptider
PS: Eg blei ikkje ordførar, men fekk fast plass - liggeplass - i formannskap og kommuenestyre.
lørdag 20. august 2011
"Dere lærere ødela alt for meg!"
- Skaper vi menneskeverd, skaper vi fred.- Det var Nordahl Grieg sine ord til ungdommen av hans tid. Så gjekk dei same orda frå by til by, frå bygd til bygd over landet i fjor, - fordi menneskeverdet på ny var truga. Og heldigvis: Me tar i bruk store ord, slike som Nordahl Grieg skreiv, fordi me ikkje godtar at menneskeverdet blir sett til side slik me såg det på Utøya og i regjeringskvartalet.
Det er ikkje første gong det har hatt sin pris her i landet å stå opp for menneskeverdet. Denne gongen blei liv tatt, utan at dei som døydde visste at det dei stod for og arbeidde for her i vårt trygge Noreg, skulle vera livsfarleg. I tidlegare tider, har mange kjent på kroppen at det hadde sin pris.
Historie om nokre av dei som blei hardt pressa, er nesten gløymt i vår tid. Då eg nyleg gjekk gjennom ei hylle med gamle bøker, kom eg over ei samling talar som Franciss Bull heldt på Grini. I føreordet skriv han om møtet med lærarane som var sende dit.
Lærarane hadde fått melding om å gå tyskarane sitt ærend. Dei skulle undervisa etter råd frå dei, mellom anna i raselære. Eit eige hefte blei utarbeidd, kalla "Umenneske" (Eit skremmande utdrag frå føreordet kan du lesa her ).
Men lærarane ville ikkje gjera som dei fekk påbod om. Då pressa det nye regimet Lærarforbundet til å pålegga sine medlem dette, og lærarane vart kollektiv innmelde i Lærarforbundet. Då viste lærarane kva dei stod for. Dei nekta. Biletet over viser eit døme på svarbrev. Konsekvensen var at mange av dei blei sende til Grini.
Om opplevinga på Grini, overlet eg til Francisco Bull, som sjølv var der, å fortelja:
I mars 1942 arresterte tyskerne en svær mengde lærere fra folkeskolen og den høyere skole; en dag ble flere hundre lærere fra Oslo og nærmeste omegn sendt ut til Grini, og i ukene etter kom stadig nye kontingenter fra andre deler av landet. Det ble brukt strenge trusler for å skremme lærerne til å gå inn i lærersambandet, og "stormfyrsten" holdt en tale til dem om at slike "dreckige Lehrer" måtte ikke innbille seg at det kunne nytte for dem å sette seg opp imot et verdensrikes politiske vilje: de skulle nok få følgene å kjenne, dersom de ikke bøyde seg.
Sitt svar skulle de avgi, enkeltvis, i løpet av tre dager. Situasjonen var meget spennende. Ingen av destørre norske samfunnsgrupper hadde inntil da vært utsatt for slikt voldsomt press, og det var klart at lærernes holdning ville spille en overordentlig stor rolle for hele hjemmefronten og stillingen i Norge.
Blant de lærerne som var kommet til Grini, fantes det en del som var svake av helbred og engstelige av sinn, og vi skjønte at hele gruppen trengte til å stives opp. Rektor Seip og jeg kjente en mengde av disse lærerne…
Enda det var strengt forbudt, greide Seip og jeg alt den første kvelden å komme opp i fjerde etasje, hvor lærerne var anbrakt. Vi ble godt mottatt, og gjorde hva vi kunne for å styrke motet hos de vaklende. Jeg minnes et par replikker som vitner om hvordan stemningen iblant læreren var:
- "Tror du vi blir skutt, hvis vi nekter å gå inn i sambandet?" spurte en som var i angst og nød,
en annen sa noen ord som fylte meg med glede og beundring:
- "Jeg kan ikke kalle meg en noe synderlig modig mann," sa han; "men det er en ting jeg absolutt ikke har mot til; jeg tør ikke oppføre meg slik at min femtenårige datter skulle kunne komme og se på meg med et skuffet og bedrøvet blikk, og si;: "Men, far! Hva er det du har gjort!" - Det våger jeg ikke å utsette meg for"…
Resultatet ble til slutt så fint som man vel kunne ønske seg det, enda truslene om hard behandling ble fullt virkeliggjort overfor alle de lærerne som ble sendt til Jørstadmoen og siden nordover til Kirkenes. Så vidt jeg kan skjønne, fikk lærerstandens faste opptreden avgjørende betydning som føredømme for presteskapet, for juristene osv., ja, for hele den norske front.
Franciss Bull fekk rett i si vurdering. Etter krigen sa Quisling: Dere lærere ødela alt for oss!
Menneskeverdet vil bli utfordra også i framtida. Det kan bli vår tur til "å øydelegja alt" for dei som vil krenka det!
Kjelde: Francis Bull, Tretten taler på Grini, Olso 1945, Gyldendal norsk forlag
Same tema:
Skaper vi menneskeverd - skaper vi fred
Abonner på:
Innlegg (Atom)