Eg bur trygt - ti minutt frå eit psykiatrisk sjukehus

Dette er ein bloggpost frå desember 2011.

------

Bjørn Lydersen, generalsekretæren i Mental Helse seier det er ei utfordring for samfunnet å ikkje tru at det å ha ei alvorleg psykiske liding er det same som å vera farleg. Les intervjuet her.

Eg er på flyttefot. Me flyttar inn i nykjøpt hus i bygda Valen i desse dagar. Eg skriv "bygda Valen", fordi Valen på desse kantar av landet ofte blir forstått som Valen sjukehus, eit av dei eldste psykiatriske sjukehusa i landet, bygd i 1911.

Det tar ti minutt å gå frå stovedøra mi til sjukehuset. Når ein les avisene for tida, skulle ein tru at ei slik plassering av heimen ville skåra høgt på ein "risiko og sårbarhetsanalyse". Slik tenkjer ikkje folk som bur på Valen.

Valebuen har hatt psykiatriske pasientar som ei del av kvardagen sin i fleire generasjonar. Dei fleste hadde sjukehuset som arbeidsplassen sin, dei arbeidde direkte med pasiantene eller i støtteapparatet som snikkar, bakar, kokke, vaskar, bonde osb.  I tidlegare tider var pasientar også plasserte i private heimar med tilsyn frå sjukehuset. Mange pasientar gjekk langs vegane, til og frå "koloniane", der dei budde og arbeidde. Det var mange av dei tyngste pasientane på Vestlandet som budde her eit tid. Det var ikkje dei med dei alvorlegaste lidingane ein møtte på butikken til dagleg, men små og store fekk stor toleranseradius av å sjå folk som oppførte seg annleis og hadde uventa kommentarar. Eg trur dei som vaks opp her, takla å møta det fargerike felleskapet som var her. Eg ser ikkje heller ikkje vekk i frå at det gjorde noko med synet på menneskeverdet.

Det blir fortalt om då skulen herfrå var på leirskule og kom til å dela leirstad med ei gruppe funskjonshemma. Dei som styrte leirstaden blei overraska over kor greitt det gjekk å ha dei to ulike gruppene samstundes. Forklaringa låg nok i at det skulle litt til før Valeelevane lyfte brynene.

Eg var direktør på Valen sjukehus ei kort tid. Kontoret låg i den gamle overlegevillaen. Legar hadde kontor i andre høgda, og pasientar passerte døra mi heile dagen. Nokon kom innom, og  ute i parken møttest med jamleg.

Sjølvsagt var ikkje alt berre idyll. Det kunne vera harde tak på avdelingane i blant. Veggene skjuler mykje liding, no som før. Og som ikkje-fagmann kan eg ikkje seia noko vitskapleg fundert om risikoen, korkje med å gå i sjukehusparken eller å bu i nabolaget. Men som lekmann, etter å ha opplevd dagane der, og etter å ha lært korleis Valebuen ser på pasientar med psykiske lidingar og røynslene denne bygda har, konkluderer eg med at dette er ein trygg stad å bu.

Eg trur Bjørn Lydersen, generalsekretæren i Mental Helse, har rett når han seier at det er ei utfordring for samfunnet å ikkje tru at det å ha ei alvorleg psykiske liding er det same som å vera farleg. Han viser til at statistikk fra vestlege land fortel at
- sannsynligheten for at mennesker med psykose skal drepe fremmede, er én av 14 millioner.

Han viser vidare til diagnosen terroristen frå Utøy har fått og seier:
- Denne diagnosen er en skremmende merkelapp å få, med den stigmatiseringen rundt alvorlig psykisk sykdom som allerede hersker i vårt samfunn. Vi har stor forståelse for hvor redd disse personene må være for hva andre mennesker nå vil tenke om dem, seier Lydersen, og legg til:
- Dette er mennesker som er like forferdet over disse drapshandlingene som alle andre!

 Det hender at psykiatriske pasientar gjer alvorlege brotsverk. Kvar gong det skjer kjem psyktrien under debatt. Er tvang brukt til rett tid?. Kunne brotsverket vore unngått. Kven har gjort feil?

Det er på sin plass med kritiske spørsmål slik at me sikrar kvardagen for oss alle på beste vis samstundes som dei som treng hjelp, får den beste hjelpa. Likevel: Er det grunn til å tru at psykiatriske lidingar er forklaringa når vonde handlingar blir gjort? Det finst tal som seier noko om dette.

Generalsekretær Bjørn Lydersen viser til rapporten fra Olsen-utvalget, som kom i fjor. Utvalet såg på drap som er gjort dei siste fem åra av personar med kjende psykiske lidingar.
- Hovedbudskapet i denne rapporten er at det er ingen grunn til å si at mennesker med psykiske lidelser utgjør noen risiko for det trygge samfunnet som Norge tross alt er. Skulle det være noen fellestrekk for mennesker med psykiske helseproblemer, så er det at de er mer redd for andre mennesker enn at de er farlige for andre mennesker, meiner Lydersen.
..
- De største risikofaktorer for å begå alvorlig vold, er tidligere erfaring med vold og med rus. Kjent internasjonal forskning løfter opp en lang rekke risikofaktorer som i sum kan forklare under en fjerdedel av slike hendelser. Psykiske helseproblem er bare en av mange mulige faktorer, og det forklarer lite eller ingenting i seg selv.  ( Frå: Ikke grunnlag for stigmatisering: 05. desember 2011 Silje-Carine Kikut Moen <silmoe@mentalhelse.no> )

Eg høyrer barnerøyster frå bakken utafor.
Snøen er komen.
Ungane leiker trygt.
Lite trafikk,
gode naboar,
eit trygt nabolag!
Her vil eg at barneborna mine skal veksa opp!