mandag 26. november 2012

Gjorde berre jobben sin - og jødane blei deporterte

Så er det tid for ein beklagelse, eit slags oppgjer med dei utrulege handlingane som blei gjort fordi så mange "berre gjorde jobben sin". Resultatet av "denne jobben" var at  mange miste livet. Også i Tyskland gjorde mange jobben sin: Dei la jernbaneskinnar, bygde kasserner, transporterte menneske, utan å vite. Utan å ville vita?

Bloggaren mormor var gjest hos meg i april, og skreiv om besøket på Gimle: 

For det er ubehagelig å "bli kjent med" Majorstuepiken som ikke var helt klar over at hun var jøde, før hun ble hentet av norsk politi og kjørt i drosje til kaien. Hun møtte ingen tyskere på denne ferden, før hun kom til skipet "Donau". Hun var en av de 771 personene av jødisk ætt som ble ført ut av Norge. Av dem overlevde 34, som kunne vende tilbake etter fredsslutningen. Nei, norsk politi, norske drosjesjåfører tok hånd om henne i Oslo. Jeg føler ubehag ved tanken. Men det er lett å sitte i etterkant og være ille berørt.

Korleis kan me forebyggja at slikt kan skje igjen? Styrkja ansvarskjensla, moralen?
Eg trur ikkje det vil vera nok. Det som trengst er at ein frå ein er liten lærer at alle menneske er like mykje verd. Berre med eit slikt grunnleggjande verdisyn vil ein vera i stand til å kjenna igjen utfordringa når den kjem. For utfordringa til å trø over menneskeverdet har ulik klesdrakt til ei kvar tid. Skal ein avsløra det sanne vesenet, må ein vita kva ein skal sjå etter og kva ein aldri skal vika unna for; Menneskeverd utan vilkår!

Okkupantane visste kor viktig dette var for å få fotfeste i landet vårt, og ville starta opplæring av norske barn i raselære. Les om det:
Dere lærere ødela alt for meg

søndag 25. november 2012

Nokon har snakka saman

ANC og leiarane i Sør-Afrika var ein gong på kvar sin planet. Valden var den einaste høgmælte dialogen? Korleis kom dei vidare?

I det britiske dramaet, Endgame (2009), får me eit innblikk i prosessane. Det eg sit att med som hovudinntrykk dagen etter eg såg filmen, er: Nokon hadde snakka saman før presidenten kom på fjernsynet og formidla at landet skulle få dei endringane mange hadde venta på.

Dei hadde snakka saman. Ikkje via dei vanlege kanalane, i dei ordinære møteromma, med dei kjende talsmennene. Nei, nokon hadde tenkt og funne ut kven som kunne snakka saman, ikkje berre snakka i same rom.

Mennene møttest, liv kom nær kvarandre, tillit vaks fram, mot til å prøva tilliten blei skapt. Løysingar blei funne. Fordi nokon hadde snakka saman.

Alt blei ikkje velstand i Sør- Afrika, men dei kom eit steg ut av uføre(t).

Nasjonalt og lokalt blir ofte orda sagt med forakt: Nokon har snakka saman. Underforstått: Dei er blitt samde utan at me andre har fått delta i samtalane. Og det kan vera ein uting. Men det kan vera ei løysing når frontane er harde. Også i vår vesle andedam trengst det å koma nær kvarandre, prøva ut tankane, tilliten, for å sjå om ein vågar å tru nok på kvarandre til å koma vidare.

Anna Skeide sine ord er svært så aktuelle:
Og eg spurde vinden:
Sei meg du flygande flyktning:
Kor lang er ennå vegen frå aust og til vest.
Og vinden den svara:
Så langt 
som frå menneske til menneske.

Han som stod bak forhandingane i Sør-Afrika, fekk attesten: 
Han gjorde ei bragd ved å bli usynleg.
Kanskje ein del forhandlingar ikkje lukkast fordi det er for mange som vil vera synlege?

lørdag 24. november 2012

Å sjukmelda seg

Det er ikkje for lett å sjukmelda seg.
Det går ikkje an å sjukmelda seg.
Det er det legen som gjer.

- Eg er så trøytt og lei. Eg trur eg går og sjukmelder meg, sa den eine.
- Å?
Kva sjukdom vil du ha?
svara ho i rullestolen.

torsdag 15. november 2012

Sønderknust - men verdifull

Novembergjesten er Johanne Sofie Berge . -  Hanna som jeg kjente henne som da jeg var liten. Ordet er ditt, Hanna:

November morgen, mørkt og kaldt. Sitter på kjøkkenet med en kaffi kopp 
og lar tankene vandre hit og dit.
Har vært så heldig å være sammen ned Kirkens bymisjon
hvor de lager nydelige glassengler av knuste vinduer og annet knust glass.

Tenk så mye vakkert som kan komme fra sønderknuste ting. 
Sånn er det også med oss mennesker. 
Det bor noe vakkert i hvert menneske.
Hvem vi enn er, så er vi verdifulle på hver vår måte.
Men vi må lære oss å se hverandre . 
Det er viktig å bli sett . 
Og er vi kommet litt skeivt ut i livet 
eller kommet ned i den dype dal, 
så er det aldri forsent å komme på rett vei til et verdig liv..
 Gud ser til de sønderknuste hjerter.
Dette står det i Bibelen. La oss legge oss dette på minnet.
Ha en velsigna dag i Herrens hender.

mandag 12. november 2012

Kva er forbrukarmakt på sosiale medier?

Liker du det ikkje, så kjøp det ikkje!
Liker du ikkje handlingane til dei som leverer det, så kjøp det ikkje!

Forbrukarmakt er utan tvil ein reiskap til å seia i frå og til å stengja ute. Varer som ikkje sel, blir til slutt ikkje lagde ut for sal.

Men korleis er dette på sosiale medier? Mange legg ut sine meiningar og ytringar for at andre skal "kjøpa dei".

I dag høyrer med at familie og vener i "Sigridsaka" opplever det vondt å lesa det som blir skrive om dei på ein svensk nettstad. Eg fulgte ei lenke og gjekk inn for å lesa. Men etter eit par ord, slo det meg: Nei, dette har eg ikkje lyst å lesa. Det dei skriv her, vil eg ikkje ha med meg vidare i tankane saman med alt det andre eg veit eller trur eg veit om det som hende med Sigrid. Og så veit eg at dersom ny informasjon som gjer inntrykk først kjem inn i tankane, så blir dei der.

Kan me snakka om forbrukarmakt på sosiale medier?

Er det slik at det av og til er tid for å protestera
og av og til tid for å teia
og ikkje lesa?

søndag 11. november 2012

Finnest det ein veg tilbake til "eit godt" liv etter dramatiske opplevingar?

Nokon maktar å finna tilbake til eit godt liv etter å ha gjennomlevd dei mest traumatiske timane ein kan tenkja seg. I artikkelen  Stress the roots of resilience frå Magasinet Nature, International weekly journal of Science, skriv Virginia Hughes (10.10.2012)  om menneske som har vore utsette for kriminelle handlingar. Ho peikar på kva som kan ha vore til hjelp når dei skulle "normalisera liva sine".

Heldigvis opplever dei færraste så tøffe dagar som Hughes skriv om, og som kan gi Post Traumatisk Stress Disorder, men mange opplever at livet blir snudd på hovudet grunna sjukdom og skade, og når eg les artikkelen, tenkjer eg at kanskje nokre av dei same mekanismane kan slå inn når det gjeld å ta fatt på livet etter slike endringar også.

Kjende faktorar: Ikkje korleis du har det, men korleis du tar det.
Lenge har ein sett kor viktig det er med sosialt nettverk, positiv og optimistisk haldning til livet og evna til å konfrontera det som tidlegare har vore øydeleggjande. Desse faktorane kan på sett og vis koplast opp mot viljen: min egen og dei andre sin vilje som eg har rundt meg. For mange opplevest dette som anklagande faktorar om ein ikkje lukkast i å normalisera livet: Når du ikkje klarer deg, har du nok ikkje prøvd godt nok, tenkt optimistisk nok, fått nok støtte.

Gener, biologiske faktorar?
Hughes peikar i artikkelen på at ein no ser nærare på andre forklaringar. Ved å samanlikna dei som kjem seg fort med dei som ikkje gjer det, har ein sett at desse har ulik aktivitet i deler av hjernen. Dei som ser ut til å "gå vidare i livet", har ein betre kommunikasjon mellom senter for fornuft og senter for følelse, (- for å seia det svært forenkla. Les detaljane i artikkelen).

Det var då eg las dette, interessa for artikkelen vakna hjå meg. Eg har så ofte etter at ryggen svikta, sagt at eg prøver å få hjartet til å forstå det hjernen veit, og hjernen til å forstå det hjartet seier. Og berre når eg øver meg i det, klarer eg både å halda på eit positivt sjølvbilete utan å fornekta realitetane, men samstundes setja måla i framtida så høgt at eg må strekkja meg maksimalt.

Vil du ha eit døme og to?
Døme 1:
Eg har halde foredrag om prinsippet om at alle menneske er like mykje verd, jamleg i 20 år, - lagt ut om det vilkårslause menneskeverdet. Så blei eg ute av stand til å prestera noko som helst i ein lang periode, og måtte halda foredraget for meg sjølv. Då gjaldt det ikkje lenger å godta fakta. Eg måtte få det ned i hjartet så eg kunne kjenna at det var sant. Eg måtte seia det så mange gonger, at når likevel tanken kom smygande og kviskra: No er du ingenting, kunne eg svara både med hjartet og tanken: Du tar feil. Eg er verdifull.

Døme 2:
Når akutte smerter ikkje er der, og det er ei stund sidan siste operasjon, seier hjartet til meg: Kom deg tilbake til arbeidslivet. Gå i fjellet igjen. Opplev noko! Bli normal! Vis dei at du kan! Prøv ein gong til! Ingenting tyder jo på at kroppen ikkje toler det. Ikkje no. Berre kjenn etter!

Og eg kjenner etter i min fysisk passive kvardag, og kjenner at alt synest å vera under kontroll.

Fleire gonger sette eg så tempoet opp, - og ikkje lenge etter var eg ikkje berre tilbake ved start, men ein halv runde bak start.
Hjartet, opplevinga måtte underleggjast fakta: Finna rette nivået som held kroppen sjølvgåande.
Det svarer seg.
 - Så gjer eg det, og det svarer seg - for alle!

Sosiale nettverk og omsorg er framleis viktig.
Sosiale faktorar blir framleis vurdert å vera viktige, men slik eg les artikkelen, synest det meg som om det er meir "objektive" kriterier som dukkar opp no. I alle fall er det ikkje berre eit krav til den som har opplevd dramatisk endring om å prestera/ vera nær/delta.  Fysisk kontakt blir verdsatt, ikkje minst den heilt daglegdagse kontakten, klappet på skuldera, å ha eit born på fonget ol. Det skjer noko i hjernen som har positiv effekt, når me har fysisk kontakt av det gode slaget.

Brent barn har lært noko.
Artikkelen i Nature peikar også på at ein taklar dramatiske hendingar ulikt utifrå kva ein har med seg av opplevingar frå tidlegare hendingar. Har du tidlegare møtt motbakkar du ikkje klarte å klatra i, vil framgangen kunne gå seint. Har du derimot sett at du har klart deg i motbakkar før, vil du ha større sjanse til å nå toppen. Og på toppen vil nivået truleg flata ut og livet vil bli enklare. Meistring - med andre ord

Til slutt fortel Nature om valdsofferet som har kome seg vidare i livet, og som minner om at det også finnest andre sider ved livet som kan virka inn på korleis dagane blir. Ho meiner alt som gir meining er av det gode: Det kan vera at ein opplever å bety noko for andre, at ein er del av eit fellesskap, at ein har ei tru som gir perspektiv på livet, - og til slutt det me kanskje har lett for å tru er det einaste saleggjerande: Det finnest også medisin som gjer jobben sin.


Takk til @willJens som delte lenka til den interessante artikkelen med meg!

Andre postar om meistring, finn du her