torsdag 27. desember 2012

God bok: "Syngja" - songen me berre kan forstå at me ikkje forstår

Eg må seia noko om siste romanen til Lars Amund Vaage: "Syngja". Eg las boka i går, og tenkte eg skulle ta med nokre sitat her. Men eine sonen opna boka like før han skulle reisa. Og han kunne ikkje dra utan å få låna boka med seg. Betre med ein ny lesar enn sitat, tenkte eg, og let han fara med boka.

No har Vaage fått Nynorsk litteraturpris 2012.
 Gratulerer til Vaage!

Lars Amund Vaage er den minst fjerne forfattaren eg veit om. Fordi eg stadig møter han på kjøpesenteret, i forbifarta.
Han er likevel fjern fordi han har eit liv eg aldri kan forstå, som far til eit autistisk barn. Eg trudde lenge me kunne lesa oss til korleis det må vera. Og no gir han oss eit glimt inn i den vesle gleda og den store sorga.

Eg les, men forstår ikkje. Eg kjem berre til å forstå at eg eigentleg ikkje forstår. Det er ei krevjande øving, og ikkje mange bøker lar oss sitja att med innsikta denne øvinga gir.

Vaage skriv om jenta som ikkje tar del i kvardagane slik dei fleste andre. Han skriv om kvardagen rundt jenta, då ho var lita og då ho blei stor og flytta på institujson.

Mange sterke linjer går til i hjartet, men ingen så direkte og hudlaust som då Vaage skriv om ein gamal ven som dukkar opp. Han kallar han F. Og når han seier kven F er, eller rettare, kven han ikkje er, er det som om noko brest - i meg.

Les og møt F. For du møter han ikkje elles...

Mykje kan seiast om "Syngja". Eg sit att med ei stadfesting av at menneskeverdet er utan vilkår. Eg har alltid meint at det er slik. Medan sidene tar meg med inn i livet til den ordlause jenta, høyrer eg songen, - så vidt. Songen som fortel at ei slikt ord "menneskeverd" får større tyngd når det skubbar seg mot dei vonde dagane, dei kaotiske kjenslene, - hjå dei som har prøvd ut menneskeverdet i praksis.

Og dei litterærare kvalitetane? Dei er mange. Poesi og prosa i eitt. Eg vil ikkje knusa dei med utlegging.

Les,
kjenn
og tenk!


Syngja
Lars Amund Vaage
Oktober forlag 2012

Til Aftenbladet fortel Vaage om menneskeverdet, 12.mai 2013: Jeg frykter et samfunn der alle er lytefrie

fredag 14. desember 2012

Eg er ufør og skulle ynskt eg var tjukkhuda og latare

Oppdatert 7.10.2014
Uføre er late.
Nei, ikkje alle,
ikkje du!

Folk greier alle over same kam.
Nei, ikkje alle,
ikkje du.

Likevel, når det kjem ein ny runde med debatt om uføre, slik som no når ny lov skal innførast og skatteauke skal kompenserast i budsjetet, vil mange av oss gå i forsvar.
Forskarar seier no at det vil vera lurt at uføre er på ein arbeidsplass heile dagen, og at alle bør nytta restarbeidsevna. Dei legg til at det ikkje gjeld dei som har sjukdom/skader som hindrar dei i det. Likevel får eg lyst til å ropa: Dette går ikkje, ikkje for alle! Derfor er det godt det ikkje er eg som skal kommentera utspel som seriøs problemløysar. Statsråden seier dette er interessant. Og det er bra. For me veit at for svært mange uføre vil det å nytta den arbeidsevna dei har, om den er aldri så ustabil, vera eit pluss. Dessutan vil mange oppleva det godt å ha eit arbeids- og kvardagsfellesskap.

Kvifor kan eg ikkje då berre la debatten gå? Vera samd i at me må unngå å få så mange unge uføre?

Jo, fordi ordskiftet om system ofte blir blanda saman med ynskjet om å vita om kvar enkelt eigentleg er verdig den uførestønaden han får. Og eg har så lett for å tru at folk vil forvissa seg om at også eg er på rette plass, når eg er på feil plass: Heime i staden for på jobb.

Så tenkjer eg etter, og sorterer i tenketanken:
- Det er bra at ein ser etter ordningar som kan halda folk i arbeidslivet lengst muleg, mest muleg. Det er bra både for arbeidslivet og arbeidstakaren.
- Men: Smertene mine får du ikkje. Og tru meg: Dei vil heller ikkje ha dei, heller ikkje vil dei synast det er underhaldande å få plager og skader utdjupa.
- Samfunnsreknskapen er best når eg er ufør. "Skattebetalarene sine pengar", eller fellesskapet som eg heller kallar det, er betre tent med at eg får uførstønad og er heime i fred og ro, enn at eg blir ein kostbar pasient, akutt og på sikt.
 - Folk får berre tru kva dei vil om at eg ser frisk ut i periodar og er aktiv politikar. Dei må gjerne byta med meg: Prøva å liggja på golvet på offentlege møte for å kunne delta. Og så sender eg ein varm tanke til dei med usynlege plager som slit med si psykiske helse, og som berre vil få større problem om helseplagene blir synlege.

Så får folk (nokon av dei) berre tru eg er lat. Av og til lurer eg på om eg skulle vore litt latare tidlegare i livet, så hadde eg kan henda ikkje vore der eg er no. Men det er mi historie, og den treng du ikkje, den vil du eigentleg ikkje ha.

Konklusjon:
Måtte me få ei god uføreordning som eit sikkerhetsnett for dei som treng det, også i framtida, med opne dører til meiningfullt arbeid så langt helsa rekk. Den nye "uførelova"  vil vera ein god reiskap til meir fleksible kvardagar, fordi arbeidsmengda då lettare kan tilpassast helsa.

Og mens dagane går, store ord kjem og går, får me som er uføre seia frå når nok er nok, samstundes som me ikkje må redusera utfordringa for framtidig arbeidsliv og arbeidstakarari debatten.

Når du slit med sjølvbiletet. skal du tenkja at andre tenkjer mindre på deg enn du sjølv trur. Dette gjeld også oss som er uføre. Men i tider med mange sterke ord om "dei uføre"; får de andre bera over med oss når me trur det er oss det gjeld.

Til alle langtidssjuke sender eg i dag denne sommarfuglen i vinterland som eg har prøvd å festa blikket på:






onsdag 12. desember 2012

Motet slår ikkje alltid på stortromma

Eg tok ein tur innom Twitter, og fann dette gullkornet:


Motet slår ikke alltid på stortromma. Noen ganger er motet den lille stemmen som hvisker ved dagens slutt: "Jeg prøver igjen i morgen".

Meistring heiter det på fint;
å komma seg gjennom dagen,
å finna løysingar,
å leva med situasjonen slik han er,
å nærma seg grensa for det ein tåler.

Nokon slår på stortromma:  
Eg klarer det.

Andre kjenner seg makteslause:
Det gjekk ikkje så bra i dag, - likevel.
Men å kviskra: Eg prøver igjen i morgon,
er kan henda ei meir krevjande form for meistring.

Lukke til med dagen!

fredag 7. desember 2012

Skal ordet "nave" gå inn i språket vårt?

Oppdatert 1.12

Magne Lerø skriv om "Uføre i full jobb" i Vårt land i dag, 17,12. Mykje av det han skriv fortener ein kommentar. Lerø sin kommentar er vanskeleg å få tak på. Dei gruppene han nemner, kjenner me att. Men har han noko løysing?  
Mine tankar om temaet skreiv eg for nokre dagar sidan: Eg er ufør og skulle ynskt eg var tjukkhuda og latare

Elles merker eg meg at Lerø tar i bruk omgrepet å nave. Han skriv det heldigvis i hermeteikn, men han vel å bruka det. Tener det saka å ta det omgrepet i bruk? 

Naving er eit nyord. Eit nyord er eit nyord fordi det er nytt. Sjølvsagt. Når Språkrådet er med å setja det på ei liste over nyorda siste åra, kan det lett bli oppfatta som ei godkjenning av at det er eit ord det er rett og greitt å bruka. Eller er det ikkje slik? Er det berre slik at Språkrådet registrerer kva ord som blir brukte og tar dei med som nyord dersom dei overlever ei viss tid?

Påstand 1:
 Språk er levande, og den som prøver å kvela det, tar på seg ei oppgåve som ikkje er løyseleg.

Påstand 2: 
Språk er også makt. Ved ordval er ein med å styra folk sine tankar om ei sak.

Bør ein ikkje spørja: Får ikkje språk enda meir makt når det blir "godtatt" slik ein gjer når ein set det på ei liste over nyord. Eller kolliderer då påstand 1 og 2?

Eg berre spør.

Fordi:
nave oppstod som ord, var det ikkje tvil om at det handla om nokon som la ansvar over på andre, underforstått: utan å ha bruk for å dela eige ansvar med andre. Eller enda verre: Med overlegg for å ha det fint ei tid for å senda rekninga til storsamfunnet.

Ger det noko?
Ja, det gjer noko. Fordi dei negative assosiasjonane som ordet nave vekkjer, fort legg seg oppå alle dei andre som allereie dukkar opp når ein høyrer om NAV eller grupper som treng hjelp frå NAV. Og mellom dei som får hjelp frå NAV er det mange som slett ikkje treng fleire kilo på sine skuldre.
Men skal det levande språket bry seg om det?


Forbrukarmakt
Forbrukarmakt er eit fint ord, når me først er inne på språktemaet. Kvela ord kan ingen gjera, men velja og bruka det eller ikkje, kan alle. Er ikkje det også forbrukarmakt?

.
Tankar om andre ord : Arbeidsufør - ikkje uføretrygda
                                    Å sjukmelda seg

mandag 26. november 2012

Gjorde berre jobben sin - og jødane blei deporterte

Så er det tid for ein beklagelse, eit slags oppgjer med dei utrulege handlingane som blei gjort fordi så mange "berre gjorde jobben sin". Resultatet av "denne jobben" var at  mange miste livet. Også i Tyskland gjorde mange jobben sin: Dei la jernbaneskinnar, bygde kasserner, transporterte menneske, utan å vite. Utan å ville vita?

Bloggaren mormor var gjest hos meg i april, og skreiv om besøket på Gimle: 

For det er ubehagelig å "bli kjent med" Majorstuepiken som ikke var helt klar over at hun var jøde, før hun ble hentet av norsk politi og kjørt i drosje til kaien. Hun møtte ingen tyskere på denne ferden, før hun kom til skipet "Donau". Hun var en av de 771 personene av jødisk ætt som ble ført ut av Norge. Av dem overlevde 34, som kunne vende tilbake etter fredsslutningen. Nei, norsk politi, norske drosjesjåfører tok hånd om henne i Oslo. Jeg føler ubehag ved tanken. Men det er lett å sitte i etterkant og være ille berørt.

Korleis kan me forebyggja at slikt kan skje igjen? Styrkja ansvarskjensla, moralen?
Eg trur ikkje det vil vera nok. Det som trengst er at ein frå ein er liten lærer at alle menneske er like mykje verd. Berre med eit slikt grunnleggjande verdisyn vil ein vera i stand til å kjenna igjen utfordringa når den kjem. For utfordringa til å trø over menneskeverdet har ulik klesdrakt til ei kvar tid. Skal ein avsløra det sanne vesenet, må ein vita kva ein skal sjå etter og kva ein aldri skal vika unna for; Menneskeverd utan vilkår!

Okkupantane visste kor viktig dette var for å få fotfeste i landet vårt, og ville starta opplæring av norske barn i raselære. Les om det:
Dere lærere ødela alt for meg

søndag 25. november 2012

Nokon har snakka saman

ANC og leiarane i Sør-Afrika var ein gong på kvar sin planet. Valden var den einaste høgmælte dialogen? Korleis kom dei vidare?

I det britiske dramaet, Endgame (2009), får me eit innblikk i prosessane. Det eg sit att med som hovudinntrykk dagen etter eg såg filmen, er: Nokon hadde snakka saman før presidenten kom på fjernsynet og formidla at landet skulle få dei endringane mange hadde venta på.

Dei hadde snakka saman. Ikkje via dei vanlege kanalane, i dei ordinære møteromma, med dei kjende talsmennene. Nei, nokon hadde tenkt og funne ut kven som kunne snakka saman, ikkje berre snakka i same rom.

Mennene møttest, liv kom nær kvarandre, tillit vaks fram, mot til å prøva tilliten blei skapt. Løysingar blei funne. Fordi nokon hadde snakka saman.

Alt blei ikkje velstand i Sør- Afrika, men dei kom eit steg ut av uføre(t).

Nasjonalt og lokalt blir ofte orda sagt med forakt: Nokon har snakka saman. Underforstått: Dei er blitt samde utan at me andre har fått delta i samtalane. Og det kan vera ein uting. Men det kan vera ei løysing når frontane er harde. Også i vår vesle andedam trengst det å koma nær kvarandre, prøva ut tankane, tilliten, for å sjå om ein vågar å tru nok på kvarandre til å koma vidare.

Anna Skeide sine ord er svært så aktuelle:
Og eg spurde vinden:
Sei meg du flygande flyktning:
Kor lang er ennå vegen frå aust og til vest.
Og vinden den svara:
Så langt 
som frå menneske til menneske.

Han som stod bak forhandingane i Sør-Afrika, fekk attesten: 
Han gjorde ei bragd ved å bli usynleg.
Kanskje ein del forhandlingar ikkje lukkast fordi det er for mange som vil vera synlege?

lørdag 24. november 2012

Å sjukmelda seg

Det er ikkje for lett å sjukmelda seg.
Det går ikkje an å sjukmelda seg.
Det er det legen som gjer.

- Eg er så trøytt og lei. Eg trur eg går og sjukmelder meg, sa den eine.
- Å?
Kva sjukdom vil du ha?
svara ho i rullestolen.

torsdag 15. november 2012

Sønderknust - men verdifull

Novembergjesten er Johanne Sofie Berge . -  Hanna som jeg kjente henne som da jeg var liten. Ordet er ditt, Hanna:

November morgen, mørkt og kaldt. Sitter på kjøkkenet med en kaffi kopp 
og lar tankene vandre hit og dit.
Har vært så heldig å være sammen ned Kirkens bymisjon
hvor de lager nydelige glassengler av knuste vinduer og annet knust glass.

Tenk så mye vakkert som kan komme fra sønderknuste ting. 
Sånn er det også med oss mennesker. 
Det bor noe vakkert i hvert menneske.
Hvem vi enn er, så er vi verdifulle på hver vår måte.
Men vi må lære oss å se hverandre . 
Det er viktig å bli sett . 
Og er vi kommet litt skeivt ut i livet 
eller kommet ned i den dype dal, 
så er det aldri forsent å komme på rett vei til et verdig liv..
 Gud ser til de sønderknuste hjerter.
Dette står det i Bibelen. La oss legge oss dette på minnet.
Ha en velsigna dag i Herrens hender.

mandag 12. november 2012

Kva er forbrukarmakt på sosiale medier?

Liker du det ikkje, så kjøp det ikkje!
Liker du ikkje handlingane til dei som leverer det, så kjøp det ikkje!

Forbrukarmakt er utan tvil ein reiskap til å seia i frå og til å stengja ute. Varer som ikkje sel, blir til slutt ikkje lagde ut for sal.

Men korleis er dette på sosiale medier? Mange legg ut sine meiningar og ytringar for at andre skal "kjøpa dei".

I dag høyrer med at familie og vener i "Sigridsaka" opplever det vondt å lesa det som blir skrive om dei på ein svensk nettstad. Eg fulgte ei lenke og gjekk inn for å lesa. Men etter eit par ord, slo det meg: Nei, dette har eg ikkje lyst å lesa. Det dei skriv her, vil eg ikkje ha med meg vidare i tankane saman med alt det andre eg veit eller trur eg veit om det som hende med Sigrid. Og så veit eg at dersom ny informasjon som gjer inntrykk først kjem inn i tankane, så blir dei der.

Kan me snakka om forbrukarmakt på sosiale medier?

Er det slik at det av og til er tid for å protestera
og av og til tid for å teia
og ikkje lesa?

søndag 11. november 2012

Finnest det ein veg tilbake til "eit godt" liv etter dramatiske opplevingar?

Nokon maktar å finna tilbake til eit godt liv etter å ha gjennomlevd dei mest traumatiske timane ein kan tenkja seg. I artikkelen  Stress the roots of resilience frå Magasinet Nature, International weekly journal of Science, skriv Virginia Hughes (10.10.2012)  om menneske som har vore utsette for kriminelle handlingar. Ho peikar på kva som kan ha vore til hjelp når dei skulle "normalisera liva sine".

Heldigvis opplever dei færraste så tøffe dagar som Hughes skriv om, og som kan gi Post Traumatisk Stress Disorder, men mange opplever at livet blir snudd på hovudet grunna sjukdom og skade, og når eg les artikkelen, tenkjer eg at kanskje nokre av dei same mekanismane kan slå inn når det gjeld å ta fatt på livet etter slike endringar også.

Kjende faktorar: Ikkje korleis du har det, men korleis du tar det.
Lenge har ein sett kor viktig det er med sosialt nettverk, positiv og optimistisk haldning til livet og evna til å konfrontera det som tidlegare har vore øydeleggjande. Desse faktorane kan på sett og vis koplast opp mot viljen: min egen og dei andre sin vilje som eg har rundt meg. For mange opplevest dette som anklagande faktorar om ein ikkje lukkast i å normalisera livet: Når du ikkje klarer deg, har du nok ikkje prøvd godt nok, tenkt optimistisk nok, fått nok støtte.

Gener, biologiske faktorar?
Hughes peikar i artikkelen på at ein no ser nærare på andre forklaringar. Ved å samanlikna dei som kjem seg fort med dei som ikkje gjer det, har ein sett at desse har ulik aktivitet i deler av hjernen. Dei som ser ut til å "gå vidare i livet", har ein betre kommunikasjon mellom senter for fornuft og senter for følelse, (- for å seia det svært forenkla. Les detaljane i artikkelen).

Det var då eg las dette, interessa for artikkelen vakna hjå meg. Eg har så ofte etter at ryggen svikta, sagt at eg prøver å få hjartet til å forstå det hjernen veit, og hjernen til å forstå det hjartet seier. Og berre når eg øver meg i det, klarer eg både å halda på eit positivt sjølvbilete utan å fornekta realitetane, men samstundes setja måla i framtida så høgt at eg må strekkja meg maksimalt.

Vil du ha eit døme og to?
Døme 1:
Eg har halde foredrag om prinsippet om at alle menneske er like mykje verd, jamleg i 20 år, - lagt ut om det vilkårslause menneskeverdet. Så blei eg ute av stand til å prestera noko som helst i ein lang periode, og måtte halda foredraget for meg sjølv. Då gjaldt det ikkje lenger å godta fakta. Eg måtte få det ned i hjartet så eg kunne kjenna at det var sant. Eg måtte seia det så mange gonger, at når likevel tanken kom smygande og kviskra: No er du ingenting, kunne eg svara både med hjartet og tanken: Du tar feil. Eg er verdifull.

Døme 2:
Når akutte smerter ikkje er der, og det er ei stund sidan siste operasjon, seier hjartet til meg: Kom deg tilbake til arbeidslivet. Gå i fjellet igjen. Opplev noko! Bli normal! Vis dei at du kan! Prøv ein gong til! Ingenting tyder jo på at kroppen ikkje toler det. Ikkje no. Berre kjenn etter!

Og eg kjenner etter i min fysisk passive kvardag, og kjenner at alt synest å vera under kontroll.

Fleire gonger sette eg så tempoet opp, - og ikkje lenge etter var eg ikkje berre tilbake ved start, men ein halv runde bak start.
Hjartet, opplevinga måtte underleggjast fakta: Finna rette nivået som held kroppen sjølvgåande.
Det svarer seg.
 - Så gjer eg det, og det svarer seg - for alle!

Sosiale nettverk og omsorg er framleis viktig.
Sosiale faktorar blir framleis vurdert å vera viktige, men slik eg les artikkelen, synest det meg som om det er meir "objektive" kriterier som dukkar opp no. I alle fall er det ikkje berre eit krav til den som har opplevd dramatisk endring om å prestera/ vera nær/delta.  Fysisk kontakt blir verdsatt, ikkje minst den heilt daglegdagse kontakten, klappet på skuldera, å ha eit born på fonget ol. Det skjer noko i hjernen som har positiv effekt, når me har fysisk kontakt av det gode slaget.

Brent barn har lært noko.
Artikkelen i Nature peikar også på at ein taklar dramatiske hendingar ulikt utifrå kva ein har med seg av opplevingar frå tidlegare hendingar. Har du tidlegare møtt motbakkar du ikkje klarte å klatra i, vil framgangen kunne gå seint. Har du derimot sett at du har klart deg i motbakkar før, vil du ha større sjanse til å nå toppen. Og på toppen vil nivået truleg flata ut og livet vil bli enklare. Meistring - med andre ord

Til slutt fortel Nature om valdsofferet som har kome seg vidare i livet, og som minner om at det også finnest andre sider ved livet som kan virka inn på korleis dagane blir. Ho meiner alt som gir meining er av det gode: Det kan vera at ein opplever å bety noko for andre, at ein er del av eit fellesskap, at ein har ei tru som gir perspektiv på livet, - og til slutt det me kanskje har lett for å tru er det einaste saleggjerande: Det finnest også medisin som gjer jobben sin.


Takk til @willJens som delte lenka til den interessante artikkelen med meg!

Andre postar om meistring, finn du her






mandag 15. oktober 2012

Utstilling - Velkomen innom!

Eg tok eit lite tilbakeblikk på bloggen, og oppdaga at eg har lova flittige lesarar å leggja ut nokre fleire av bileta mine. Så her kjem nokre av dei.
Fleire bilete finn du på den digitale utstillinga: Galleri Nauthydlaren

Til lokale lesarar:

Ta gjerne turen innom i Eplehagen 48 på Valen. Vil du vera sikker på at eg er heime, ta kontakt på marit.totland@knett.no eller tlf 98060938
...

Dører blir stengde og dører blir opna. Ikkje visste eg at det var så mykje å gleda seg over i rommet med form og farge.

Flaks, seier den eine måken til den andre når dei får sitja på med trestammen innover fjorden
( 60cmX90X5, seld)


I løvehola (kr 2000,- 80X60 cm. med ramme)



Vår på Valen (kr 1000, 50X20X5 cm)
Hornelen i Nordfjord (kr 4000,-115X50X5 cm)


Tema med variasjon:
Somarfugl i vinterland

(kr 1000,- 40X30 cm, med sveveramme)



(kr 1500, 60X60X5 cm)


(kr 1000,- 40X30 cm, med sveveramme)

Valen:

(kr 1000,- 40X30 cm, med sveveramme)

Valebua i kveldsstemning, Seld


Vikingskipet Dragen, bygd i Haugesund

(kr 1500,  90X30X5 cm)

Tidlegare postar med eit eller fleire bilete:
Sommarfugl i vinterland
Kan eg makta å halda ein pensel
Reglar for kor bilda skal hengast opp
Skomakarverkstad
Vår i Hardanger

onsdag 10. oktober 2012

Færre uføre enn før

"Har me det for godt når to av fem i arbeidsstyrken får trygd?" Dette var temaet for Debatten 11.10.

Og det er eit godt spørsmål, - eit slikt spørsmål som ofte får meg til å spørja etter kva som ligg bak spørsmålet, og ikkje minst korleis tala er komne i stand.

Eg har gått stortingsmeldinga, Uføremeldinga, etter i saumane, og fekk nokre aha-opplevingar
då eg kom over ein del fakta som gjeld uføre;  tal som kan gjera debatten meir nyansert. 


* Det er fleire eldre i landet. 
Sidan 2000 har auken i talet på personar mellom 55 og 67 år vore spesiell sterk.  Denne auken er større enn auken i uføre i den same gruppa. Det er altså fleire mellom 55 og 67 som er uføre no, men det er ein lågare prosent av den aldersgruppa.

* Mange kvinner blir uføre. 
Forskarane har ikkje konkludert med kva som er årsaka til dette, men her gir også tala ein peikepinn. Kvinner har lågare dødelegheit i alle årsklassar. Der menn døyr av sjukdomane dei får, overlever kvinna eller får i mindre grad dødelege sjukdomar tidleg i livet. Kvinner får oftare muskel- og skjelettplager/sjukdomar. 
Mange menn som har svak helse, har hatt høve til å gå av med AFP når pensjonsalderen nærma seg. Mange kvinner som arbeider deltid, har ikkje hatt det høve, og har gått over på uføretrygd når helsa svikta. 
Kvinnene si deltaking i arbeidslivet har auka med gjennomsnitleg 11,5 år frå 1989 til 2008, medan mannen sin auke har vore på 1 år. Arbeidstyngda på kvinner som gruppe, har altså endra seg monaleg, og det er naturleg at slitasje/ skade i yrkeslivet fylgjer utviklinga. 

* Høg sysselsetting
Ved høg sysselsetting tar ein store deler av arbeidsstyrken i landet i bruk. Det inneber også at fleire som i utgangspunktet har vanskar i arbeidslivet, får ein plass der. Desse har likevel større fare for å "detta ut att" av arbeidslivet. 

Ikkje fleire uføre, relativt sett.
Dette fortel at dei demografiske fakta forklarer auken i talet på uføre. Hadde det vore like mange uføre prosentvis som for nokre tiår sidan, skulle det faktisk vore fleire uføre no enn det er i dag.
Det er altså ingen smitteffekt, ingen lettare tilgang til trygd, ingen lette utvegar som er forklaringa.
Stortingsmeldinga peikar også på store skilnader mellom høgt- og lågtløna, høgt og lågt utdanna, og den gir ein del internasjonale samanlikningar, alt av stor interesse for den som er oppteken av temaet.

Eit stort puslespel.
At talet på uføret ikkje har auka, relativt sett, inneber ikkje at ein ikkje skal setja fokus på korleis fleire kan vera i arbeid, heit eller delvis, eller korleis ein kan unngå at unge ikkje får prøva seg i arbeid med den helsa dei har. Alle er tente med det: Arbeidslivet, samfunnsøkonomien og personleg utvikling, velvere og sjølvbiletet hjå den som ikkje kan gå heilt i takt med fleirtalet. 

Kunne berre ordskiftet framover tatt sikte på å kasta lys over dei tiltaka som kunne fremja dette! For at det skal skje, må me som er uføre la vera å gå i skyttargravene, dei friske må la vera å spreia mistanke og arbeidsgjevar og styresmaktene må gå saman om gode praktiske og økonomiske tiltak. Så får me saman få i hop det store puslespelet der me har kvar vår brikke som trengst for å danna heilskapen.

 **

Mine tidlegare bloggpostar som handlar om praktiske og økonomiske ordningar, finn du ei liste med lenker til  her 

Når somrane ikkje kjem

Når sommaren kjem
skal eg ...
eg skal ...
me skal...
og ....

Fyll ut det som manglar!

Så blir ikkje sommaren som ein håpte på
og ein får setja sin lit
til ein annan sommar.

Når sommaren er over,
somrane er over
og ikkje kjem att
slik dei gjorde før,
når eg ikkje lenger kan...
vil...
eller skal...
fordi kroppen trur at det allereie er langt på haust,
(eg har sagt ifrå om at det er feil,
men kroppen høyrer ikkje),
- då må eg finna noko anna
å vilja
skulla
kunna.

Og då krev eg ikkje heile sommaren,
men nokre solstråler gjer godt!

søndag 7. oktober 2012

BPA må finansierast nasjonalt

Oppdatert 2.okt. 2013

Brukarstyrt personleg assistent er ei flott ordning som kan setja fleire i stand til å ha ein aktiv kvardag, både i arbeid og fritid.

Med den hjelpa ein treng, på den måten ein sjøl ynskjer det, kan ein med ordninga leggja til rette for sitt eige liv, slik dei friske gjer som det mest sjølvsagte kvar einaste dag.

Alle kan søkja om slik assistent, og kommunen vurderer kva som blir gitt. Det er heilt klart at dette gir store skilnader på kva tilbod ein får rundt om i landet. Det er derfor bra om ein lovfestar retten, slik den nye regjeringa varslar at dei vil gjera.

Men ei lovfesting løyser ikkje problemet. Om me liker det eller ikkje, må me innsjå at dette er ei såpass kostbar ordning, at dei fleste kommunar vil halda tilbodet på eit minimum, rett og slett fordi det elles fort vil gå utover andre tilbod som nokon har krav på. For ein liten kommune vil det bli bort i mot uråd å gje eit godt tilbod om brukarstyrt assistent.

BPA er ei ordning som er god for den som får assistent. Det er også ei god ordning for samfunnet. Totalresultatet vil nemleg vera positivt også i kroner og øre i mange tilfelle. Problemet er berre at den som sit med rekninga, ikkje har noko å henta på reknestykket. At ein person kan fungera i ei delstilling i staden for å vera 100 % ufør, gir ikkje innsparing for kommunen.

Det blir ofte ropt etter likskap i ulike ordningar, ofte også på område der det kunne vera greitt med mangfald. BPA er ei ordning som det er tverrpolitisk støtte til. Måtte den støtta ikkje berre visa seg som sympati for ei god sak, men som handlekraft til å gjera ordninga nasjonalt finansiert.


Tidlegare innlegg om BPA: Brukerstyrt personleg assistent, kva er det?

tirsdag 2. oktober 2012

Ja, - er det ikkje fælt?

Ein svært tunghøyrt mann var ivrig etter å koma seg ut på det faste kaffetreffet om føremiddagen. Kona lurte på kvifor det var så viktig for han å møta dei andre. Han høyrte jo så lite, så han kunne ikkje få så mykje med seg i samtalane. Ho lurte derfor på om han ikkje opplevde å sitja der utan å kunne fylgja samtalen. Men han hadde svaret klart:


- Å, nei. Med passe mellomrom, når det blir ei pause i praten, seier eg: "Ja, er det ikkje fælt", og då er eg med i samtalen att.

Det er mange debattprogram for tida. Og eg er ivrig sjåar. Ofte blir eg engasjert også. Så engasjert at det tyt ut både på Twitter, blogg, facebook og i avisspalter. Samstundes undrar det meg at når ein skal drøfta ei offentleg teneste, får me stadig servert traurige greier. Alt er fælt i "verdas rikaste land".

Sjølvsagt blir det lite debatt om ein i utgangspunktet er for nyansert. Og sjølvsagt skal svake sider ved samfunnet vårt rettast opp att. Avvik skal meldast og fylgjast opp. Folk skal stå ansvarleg for val dei gjer på vegne av andre.

Partipolitisk vinst skal det visst vera å henta på å nytta store ord. Kanskje fleire skulle ta ei ekstrasløyfe i tankebanen før dei skyt i veg? Korleis ville eg ha gjort dette om eg sat med ansvaret? Er det realistisk å løysa dette på kort sikt? Er dette unntak eller regelen?

Programleiarar må no berre setta sakene på spissen, om dei vil. Problemet er at dei sprer ei haldning til at alt er så fælt. Det er det ikkje.


Til ettertanke frå Twitterstraumen:
 
Følg med tiden, men ikke med strømmen, for strømmen går alltid nedover. (NN)

søndag 30. september 2012

Krafta i eit smil og eit blikk

Ho ser folk - til tårer.
Sit heilt stille og ser folk inn i augo.

Den verdskjende; performance-kunstnaren Marina Abramovi,
gjorde dette,
og folk strøymde til
for å bli sett.

Ordlaust,
nært,
mektig.

Slikt hender berre i konstruert kunst,
tenkjer me.

"Du såg meg då eg kom ny i skulegarden for 40 år sidan,
og du smilte til meg.
Eg har alltid hugsa deg for det,"
sa ho som eg møtte i går.

Eg visste ikkje kven ho var for 40 år sidan,
eg visste det ikkje i går heller - før ho sa det.

Å sjå.
Å smila.

Raust kan me dela ut
signal frå hjarte til hjarte.
Det kostar ikkje anna
enn å orka reagera på at andre menneske er der du er.

Kva hadde skjedd om eg vågde sjå
dei eg jamleg møter,
slik at dei opplevde seg sett?



Fleire tekstar om å bli sett, finn du: her /Sawubona.

tirsdag 25. september 2012

Hadde du vore ein hest, hadde det gått rett på slakthuset!

- Hadde du vore ein hest, hadde det gått rett på slakthuset.
- No opererer me for livskvalitet, ikkje for arbeid.

Begge desse utsegna er frå legane mine. Og eg blunka ikkje då dei sa det. Eg visste at dei hadde rett. Det vil seia fornuften tok det inn, men ikkje resten av meg. 

Derfor tenkte eg framleis: Ein periode med sjukmelding no, så er eg tilbake i arbeid. Og livet går vidare som før. 

Før dette hendte vurderte eg det å bli frisk og det å vera i arbeid som to sider av same sak.
No veit eg at det finnest fleire nyansar, noko denne tvittermeldinga i dag også viser:


Hørt:Tenk om politikere&byråkrater kan begynne å snakke om å få de syke friske nok til å jobbe istedetfor å snakke om å få de uføre i arbeid

Den som er sitert her har rett i at det er viktig å setja personen i sentrum. Då er det helsetilbodet som er avgjerande. God behandling gir ofte pasientar som blir friskare. Det gir livskvalitet, mindre sjukmelding, lågare uføreutgifter og høgare deltaking i arbeidslivet. I den rekkefølgja.

Så er det like viktig å få uføre i arbeid. Men for mange treng ikkje det innebera at ein blir så mykje friskare først. Derimot krev det at det blir lagt til rette for arbeid med ulik tiltak. Det skriver presidenten i norsk psykologforening, Hofgaard, om her

Lite ambisiøst? Tja. For den som ikkje blir friskare, men som vil vera aktiv i samfunnet, er det slett ingen dum ide: Å få vera til nytte, å vera i eit arbeidsfellesskap. Kan henda det til og med på sikt gjer ein friskare også?

onsdag 12. september 2012

Å tvihalda på målet


Å festa blikket på målet
er ei grei sak.
Nyttig og inspirerande.
Men når målet forsvinn,
blir vekke frå synsranda
- kva då?

Kvar dag ser eg mot vest,
ser Siggjo kneisa mot sky
og minner meg om
at der ute er havet
sjølv om eg ikkje ser det.

Til og med Siggjo
som fortel at havet er der,
blir borte på gråversdagar.

Likefullt er Siggjo der
- og havet.

Så skin det opp
av og til blir det klårver
så ingen er i tvil om at Siggjo ligg der ute.

Andre gonger er det berre eg som ser det
- fordi eg veit.

Somme tider er det berre området der vest
som ligg bada i sol.
Då vil nokon seia at eg tar feil.
Det kan ikkje vera sol der vest 
når det er så grått her.

Men eg veit.
...




PS: Bilete viser utsikta frå stovevindauget mitt. Mot vest, sjølsagt.


tirsdag 11. september 2012

Twitter, kven er det? Journalisttvitrarar - twitterjournalistar?

Stadig oftare høyrer me programleiarar fortelja kva saker som er mest aktuelle på Twitter, som ei forkaring på kvifor dette også blir tema i andre fora.

Ein slik presentasjon av ei sak kan gi meining, men det er fleire atterhald ein må ta dersom ein skal la Twitter setja gadsorden.

- Kven er twitter for dei som har konkludert?  Er det dei personane som programleiarane/skaparane følgjer? Twitterstraumane våre er jo ikkje like. Eg vel sjølv kven eg vil følgja, og eg ser av og til når eg får vidaresendte meldingar/RT, at det finnest dei som er ute i andre tvitterstraumar som eg slett ikkje vil bli mata av med alskens ytringar og haldningar.

- Eller er det aktvititeten hos journalist-tvitrarane dei har sjekka.? Merk: Dei er journalist-tvitrarar, ikkje Twitterjournalistar!

Det hender oppsummeringa i media ikkje stemmer med det bildet Twitter gir på min skjerm. Temperaturen og mengda tvittermeldingar er nemleg like mykje avhengig av kva ein eller to tvitrarar provoserer fram av debatt eller kva som det er lettvint å spøka med.

Når det gjeld større saker, kan ein sjøvsagt sjekka emneknaggane (hashtag på utanlandsk). Men det er ofte tilfeldig korleis desse blir brukte, så heller ikkje det gir noko rett bilete.

Dessutan er det ikkje gitt at mengde er kvalitet. Det har me sett døme på dei siste dagane. Riise og fotballen, dvs Riise og alt anna enn fotballen var vel ikkje verd alle oppslaga?

Og tvitterdomstolen då ein nærma seg svar i Sigridsaka, var det heller ikkje så oppbyggeleg å vera vitne til.

@omstendigheter spurte her ein dag om me har tenkt over hvilke normer me følgjer på Twitter. Rett spørsmål i rett tid.

Er det slik at fordi me sit åleine med eit tastatur, så gjeld ikkje dei normene me hadde satt i funksjon om me sat ovafor eit anna menneske? Me tenkjer fortare enn me snakkar, og mange tastar fortare enn dei tenkjer.

Tastesamfunnet kan då bli ei ytringsfelle som fangar oss sjølv - og skadar andre.

Mi oppsummering blir:
Ytringar tasta ned utan å ha vore innom tanken, eigner seg ikkje for oppslag i nyhetene.

Twitter er ikkje plassen å tasta før ein tenkjer. Ein er ikkje så skjerma i si eiga verd som ein får inntrykk av når ein sit der og kommuniserer med ein eller to om gongen.


Til ettertanke:(frå Twitter sjølsagt)

En har sagt: "En kultur i oppløsning utmerkes ved at grensene mellom det intime og det offentlige rives ned." Noe å tenke på til neste tweet

Tidlegare bloggpost om Twitter:
Twitter, dialog, koseprat, debatt og informasjon. Frå Olav Kjørven til kaffeskåler.


søndag 9. september 2012

Jeg er mere meg, sa Brede Bø

NRK spurte korleis Brede Bø hadde det etter at han fortalte om dei strevsame sidene ved livet sitt, og han gav dette innhaldsmetta svaret: Jeg er mere meg.

Svaret gir meining fordi alle veit at å gøyma på noko som eigentleg har ein stor plass i kvardagen, gjer livet vanskeleg. Både fordi ein då må bera på det åleine, og fordi ein går rundt og er redd at nokon skal få vita noko dei ikkje burde vita.

Så sanninga kan gjera fri, på så mange vis.

Men sanninga kan også bryta ned.

For over 100 år sidan, såg Christoffer Bruun det som si oppgåve å få folk til å ta oppgjer med eigne tankar og liv. Brandes hadde lagt ansvaret innover dei unge studentane i Norden: Ikkje noko mindre enn sanninga måtte fram, om det så velta kyrkje, ekteskap, samfunnsinstitusjonar eller tankesett.

Bjørson og Ibsen var mellom dei som tok dette på alvor, og deira oppgjer med sanninga har gitt oss stor litteratur.

Christoffer Brunn møtte også mindre kjende folk enn Bjørnson og Ibsen. Mellom anna ein kar som eg skriv om for tida. Han opplevde kravet om sanning så sterkt at han utleverte så mykje av sitt eige og sin eigen familie sitt liv, at hans eigne etter kvart stod han etter livet. Bruun oppfordra nemleg til å koma me sanninga, utan tanke på kva konsekvensen ville bli.

Tilbake til Brede Bø som blei heilare ved å røpa sine svake sider. For min del er eg meir meg sjølv ved ikkje å utlevera alle sider ved livet. Eg vil ikkje gi folk innsyn i alt, og dessutan veit eg at dei ikkje vil ha det som eg held for meg sjølv. Derfor har eg tidlegare skrive: Smertene mine får du ikkje.

Det er ein god regel å seia sanninga. Det er også eit av dei 10 boda, boda som på så mange vis peikar mot det gode liv. Og som han sa, han som hadd levd ei stund:

              Hald deg til sanninga. 
Då kan du gjera greie for det du har sagt og gjort også når du ikkje hugsar så godt!

Aporopos skriveprosjektet mitt som eg nemnde. Eg les for tida aviser på mikrofilm frå 1890- talet for fylla ut biletet av han. Er det nokon andre som les aviser frå same tidsrom på leit etter oppslag, så ta kontakt. Me kan kanskje hjelpa kvarandre med å ha eit sideblikk på det som den andre leitar etter når me likevel sit med augo klistra til filmrullane.

fredag 7. september 2012

Riksrevisjonen i eit uføre?

Eller kanskje det ikkje er Riksrevisjonen som er komen i eit uføre, men rikspolitikarane og systemet når Aftenposten skriv at fleire politikarar vil vingeklyppe Riksrevisjonen.

Stortinget kan gjerne få eit råd frå meg, heilt gratis, som det heiter når ein trur rådet ikkje vil bli tatt imot. Det er eit råd som ikkje vingeklypper Riksrevisjonen, men som vil redusera talet på oppgåver dei skal løysa:

- Lag eit statsbudsjett der løyvingane ikkje blir delte opp i for mange underpostar eller har for mange detaljerte premiss
- Unngå øyremerking
- La vera å understreka at departementet skal rapportera delajert om pengebruken

Det er berre Stortinget som løyver pengar som kan letta kontrollbyråkratiet der pengane skal nyttast. Derfor bør dei gjera det.

Tillit? Misbrukt tillit?
Men dette inneber at me må stola på at pengane blir brukte til det dei skal? Ja, det er ein risiko ein må ta. Eg trur likevel ikkje dei kronene som evt. går til eit noko anna formål enn det Stortinget hadde i tankane, vil vera fleire enn dei som no går vekk til kontroll.(Hugs: kommunar, andre mottakarar av tilskot og overføringar har også revisjon).

Sjølvopplevd
Dette har eg sett på nært hald som statssekretær for lenge, lenge sidan. Tilstanden kan ha endra seg, men då var det slik: Eit år laga KUF ein skulepakke. Pakka inneheldt tilskot til å nytta alternativ kompetanse i undervisninga/skulekvardagen slik at pedagogen skulle kunne vera pedagog i større grad, la rådgjevarar og andre ungdomsskulelærarar hospitera i næringslivet, kursing av lærarar i pedagogisk bruk av IKT osv. Midlane skulle fordelast via Utdanningsdirektørane, og målet var ei flat fordeling. Dette skulle alle få del i.

Summane var ikkje før godtekne i finansdepartementet og lagde inn i budsjettet, før eit stort arbeid begynte. Til mi overrasking. No blei det laga system for korleis kommunane kunne søkja på dei ulike tilskota, og korleis bruken skulle rapporterast.

Resultatet var at mykje av desse midlane ikkje nådde fram. Det blei for spesielt og tidkrevjande å få kronene til å rulla.

La meg skunda meg å leggja til: Embetsverket gjorde berre jobben sin. Dei var glade for pengane me hadde fått på bordet, og gledde seg til å sjå resultat. Og dei gjorde jobben sin slik Storting og revisjon hadde bede om.

På eit møte ei stund seinare møttest ulike departement og Riksrevisjonen til gjensidig informasjon. Då spurte eg korleis dette kunne gjerast enklare. Svaret var at det ikkje var noko problem: Det var opp til Stortinget å leggja dei rette føringane, eller la vera å leggja så mange føringar.

Kaos?
Er skulenorge og andre mottakarar av statstilsot verd så stor tillit? Nei, blir det sagt. Pengane vil berre gå inn i det store sluket.
Og det kan det vera noko i. Svampen er turr i mange kommunar, og kjem det nokre dråpar, vil dei raskt bli sugde opp. Men pendelen er i dag så langt på andre sida, at det må vera råd å våga og la han svinga litt tilbake.
Slepp kontrolltaket på kvar krone, og sjå at det skaper utvikling og engasjement!

Forvaltningsrevisjon
Så ser eg at den aktuelle debatten handlar om forvaltningsrevisjon, og nokon meiner at den ikkje fungerer slik det var tenkt. Dersom Riksrevisjonen hadde brukt mindre tid på kroneforfølging, hadde det ikkje vore så dumt og fått vita om måla for vedtaka var nådde, også på innhald. Det er jo i grunnen det viktigaste med heile vedtaket. Men skal ein ekstern etat vurdera måla departemenet har sett, stiller det store krav til presise målformuleringar.

onsdag 5. september 2012

Tastesamfunnet

(oppdatert 4.10.2012)

Sosiale medier og ei digital verd gir stor fridom, men også stort ansvar.

Sekund etter at ordet "psykiatri" er nemnd saman med ein mistenkt i ei sak, går debatten frå tastatur til tastatur. Me liker å seia at det går frå skjerm til skjerm, men eit slikt uttrykk tar frå oss ansvaret. Det er nokon som tastar bodskapen, og det er der ansvaret ligg.

Som ung debattant kladda eg innlegga først. Så skreiv eg dei på maskin, bretta arket og putta det i ei raud postkasse. Ganske snart fann eg ut at eg burde "sova på det", før eg posta brevet. Ikkje sjeldan førte det til at eg endra litt på innhaldet neste dag. Uforgløymeleg er episoden då eg sende eit skarpt, ope brev til dåverande helseminister med overskrifta: "Kva verdiar, Mork?", og fekk ei skrikande overskrift mot meg i ei landsdekkande avis nokre dagar seinare: "Kva verdiar,Totland?" Han hadde god grunn til å stilla spørsmålet. Mi handling spegla ikkje gode verdiar i forsøket på å avsløra hans etter mitt syn ufullkomne verdisyn.

Tastesamfunnet kan få oss til å tru på hastesamfunnet.

Når ein hest "løper løpsk" eller "spring ut" som me kalla det, er det berre ein ting som kan stoppa han: At nokon stengjer vegen når han kjem springande. Det krevst mot for å stilla seg opp slik. Kanskje treng me i større grad bremsa kvarandre i tastaturverda også: Seia "Stopp! Har du tenkt over kva du no deler av mistanke, fordomar, haldningar?"

Fleire har opplevd at det ein tastar i all hast, skulle vore fjerna frå jorda si overfalte. No får me hjelp til å sletta nokre av spora våre her
(via @carlsbj)

Lesverdig i Aftenposten om same tema:
Den moderne gapestokken

Apropos ordet psykiatri: Eg bur trygt ti minutt frå eit psykiatrisk sjukehus

mandag 3. september 2012

Tydelege leiarar, takk!

Større handlingskompetanse og gjennomføringskraft. Tydelege leiarar, klare kommandolinjer. Oppdaterte rutinar for avvik og korrigering av system. Alt dette blir det ropt etter i kjølvatnet av 22.juli-rapporten. Og det er vel og bra. Men når ein leitar etter grunnar til at me ikkje er i mål på desse områda på mange felt i samfunnet vårt, bør me kikka oss over skuldra og spørja kva for eit samfunn me har oppmuntra til fram til no.

Spør du ein svensk leiar om kva som skil norsk og svensk arbeidsliv, svarer han at i Sverige gjer arbeidstakaren ofte det han får melding om, men i Norge vil han stilla spørsmål ved ordren.

Å ha oppegåande, tenkande arbeidstakarar og medarbeidarar er sjølvsagt eit pluss. Men har me strekt oss for langt den vegen?

Skapa kvalitet eller stela kvalitet?
Arbeidsplassar er prega av demokrati, særleg dei store. Der blir lovar og reglar fylgde, og arbeibstakarar hegnar om rettane sine. Dette er vel og bra. Men er det lov, eller går det an, eller vågar eg spørja: Kan det bli for mykje av det gode?

Næringslivet, kommunar, skule- og helsevesenet er i endring. Det er ikkje noko nytt. Dei har vore i endring sidan fyrste virkedag. Endringa skjer for å kunne utføra den tenesta ein er til for, på beste vis.

Alle som gjer vedtak, treng å få synleggjort kva konsekvens vedtaka får.
Og dei som blir direkte råka av endringar som tilsette, skal vera orienterte og skal kunne påvirka situasjonen, om det er råd. Dette må liggja fast. Likevel: Bruker me ressursar, tid, kompetanse, pengar som står i forhold til desse måla? Eller er me komne i eit uføre med stor mengde informasjon, tallause drøftingar, av og til aksjonar og til og med sjukmeldingar som resultat av "den gode vilje" til demokrati? 

Eg har ikkje svara, men etter å ha hatt leiar - og styreansvar i ulike samanhengar; organisasjonar, skule/høgskule, sjukehus, helseføretak og kommune, sit eg med ein del spørsmål:
- Kor mange møte trengst?
- Kor mange tilsette må vera med på møta?
- Kva område på arbeidsplassen er det viktig at dei ulike gruppene blir involverte i.

Omorganisering er tidkrevjande. Endringar som skjer er ofte av administrativ karakter og har for det meste med pengeflyt, personalansvar, og samarbeid å gjera. Dei fleste tilsette vil ha ein arbeidsdag der dei merker svært lite til denne organiseringa. Kor stor medverknad bør dei ulike gruppene då ha?

Eg har inntrykk av at me tolkar demokrati på arbeidsplassen slik at alle skal meina noko om alt. Det skaper ikkje kvalitet, korkje i prosess eller resultat. Det stel kvalitet.

lørdag 1. september 2012

Merkevaren OL/olympiske ringar - nærare for Paralympics?

Tankar 12.september: No er Paralympics over. Kanskje dei paralympiske leikene som har fått størst merksemd nokon gong. Mange meiner også at no er det på tide å likestilla olympiaden og paralympics. Skilnaden lar seg ikkje forsvara i lengda. "Folk flest" har oppdaga det, og gitt uttrykk for det dei siste vekene. Kanskje dei som har makt til å endra namn, titlar og symbolbruk også vil oppdaga det?

.........

Tankar1.september:

"Sette paralympiske idrettsutøvere i stand til å oppnå sportslig utmerkethet 
og inspirere og begeistre verden»

Dette er målet til 
Den internasjonale paralympiske komité (IPC) 

Sportsleg toppinnsats og inspirasjon og begeistring . Nett det er det me opplever at paralympics gir. Etter dagar med imponerande prestasjonar i første runde med OL, med utøvarar som hoppar høgare enn hus berre ved hjelp av fart og ei stang, turnarar som nesten slår krøll på kroppen, og handballjenter som held ut til slutt og tar gullet heim, er det likevel berre å innrømma det: Det me ser no overgår alt.

Same kva OL ein deltar i, gullmedaljar kostar blod. svette og tårer. Når eg lar meg imponera av dei som er med i paralympics, er det ikkje først og fremst fordi dei har trent så kolosalt mykje, men det aner meg at dei fleste har hatt ein annan kamp; kampen for å motivera seg for å ta fatt på ei reise som enda i idrettskonkurransar. Ei reise som for mange starta med ei personleg katastrofe, tap av helse og eit vanleg liv. Dei har kome seg  ut av uføret, dei har ikkje blitt verande i sorga og saknet, men har tatt fatt på livet slik det er.

Mange som tar same reisa, kjem ikkje på resultatlistene. Men dei slår eigne rekordar kvar einaste dag; fleire steg utan hjelp, fleire ord som kan tolkast av dei som høyrer på, fleire timar uta av senga, fleire timar samen med andre, fleire meter, kilometer vekk frå huset...
 
Me treng alle førebilete som kan inspirera  og begeistra, ikkje for å kvalifisera oss til OL, men for å ta i bruk den helsa me har.
 

Det paralympiske  symbolet
Symbolet er ein agito (lat. sette i bevegelse) - eit symbol på bevegelse, forma som en asymmetrisk halvmåne, i raudt, blått og grønt, fargane som er mest brukte i nasjonalflagg verda rundt, (i flg Wikipedia). Det første symbolet som blei tatt i bruk, hadde fem element sette samen som dei olympiske ringane. Dette måtte skiftast ut fordi det var for likt dei klassiske olympiske ringane. Og her strekk ikkje tanken min til: Kva er problemet med at symbola blei for like: Kva var i dei heile problemet med å nytta dei fem olympiske ringane for begge olympiadane?

Me høyrer kommentatorane er nøye med å seia at det blir delte ut paralympiske gullmedaljar. Kan det ikkje heita olympiske medaljar? Kan det forvekslast med konkurransar for funksjonsfriske? Sjølsagt kan det skje. Men kva gjer det? Me har mange typar verdsmeisterskap (VM), men alle som får gull blir verdsmeistrar.

Eg veit spørsmålet om namn på OL og bruk av ringane har si historie og grunngjeving. Men likevel: Er det rett å skilja så tydeleg?

Toppidrett?
I går kveld såg me Thorvald Steen på Dagsrevyen. Han ville eigentleg vera skihoppar, men har store problem med å reisa seg. Han sit lenge heilt stille. Så tar han sats, får kroppen opp av stolen og blir ståande. "Dette er toppidrett!" seier han. Les meir om han  her

Motto
"Raskere, høgare, sterkare" er mottoet for olympiaden. Eit flott motto både for idrettsfolk som skal prestera og inspirera både friske og ikkje-heilt-friske, spør du meg.