Å synleggjera mennesket, ikkje handicapet

Ja, han har rett, Terje Carlsen, sosiolog og skribent, som skriv om Prisen for et usynlig handicap. Han synleggjer den smerten mange kjente då me såg Ingen grenser i vinter. Det var ein sjeldan smerte. Me visste at kvar einaste deltakar som var med hadde gitt alt, alt av krefter og motivasjon, og vel så det. Me visste at dei fortente all heder og ære dei kunne få.
Likevel; Det var ein bismak. Kor mange uføre blei ikkje sett i ein enda vanskelegare situasjon? Når folk utan armar og bein, syn og hørsel klarer dette, kvifor klarer ikkje dei meir som ser ganske så friske ut?


Det er like mange svar som det er uføre. Nokon ville nok makta å gjennomføra noko liknande. Nokon ville blitt pleietrengande etter dei første motbakkane, for resten av livet. Andre har såkalla usynlege plager som det er vanskeleg å setja ord på eller visa fram.


Utilstrekkeleg, ikkje frisk sjuk.
Kvifor kan me ikkje berre dele verda og tankane i to: La alle som maktar mykje, få den ros dei fortener. Og så la dei andre som ikkje kan yta noko slikt, få vera utanfor synsvinkelen, utanfor samanlikninga?
Kanskje mange eigentleg gjer nettopp det, og då er ikkje program som Ingen grenser til noko skade. Men mange kjenner nok på at dei taper, også kampen om å vera frisk sjuk. Med usynleg handicap trekker ein seg så tilbake, og blir som person endå meir usynleg, i fare for å bli vurdert som utilstrekkeleg i sin svakhet.


Det er ikkje eit poeng å gjera usynlege plager og sjukdomar synlege. Det gjer ikkje dagen betre for nokon. Men det er eit stort poeng å gjera menneske med usynlege plager synlege som einskildmenneske.


"Å finna si matte"
Sjølv har eg ikkje usynlege plager. Det synest når eg ligg på golvet i formannsskapet og kommunestyremøta. Men skadene i ryggen synest ikkje når eg reiser meg opp, for då kan eg både gå og stå, og ser svært så frisk ut. (Når eg ikkje kan det, ser dei meg ikkje, og utgreiing om mi helse , har ingen krav på).


Eg har nådd eit stort mål: På møta, etter fem år dragande på matta mi, opplever eg at journalistar, kommuneadministrasjon og lokalpolitikarar ikkje ser matta. Dei ser meg. Då kan eg delta på mine premiss.


Eg skulle ynskje mange med skjult handicap, som har mykje meir å bera enn eg har, kunne finna "si matte å liggja på", - kunne få vera synlege med sine eigne avgrensingar og sine løysingar, utan å måtte forklara eller forsvara seg. Det er mennesket som skal bli sett, bli synleg, ikkje det usynlege handicapet.

PS Av og til går det faktisk an å vera takksam i uføret.